KAMİS
Veri Girişi
Aşamalı Veri Girişi
İlke
Veri girişlerinin çok uzun olduğu formlarda, veri girişi aşamalı olarak tasarlanmalıdır.
Açıklama
İnternet sitelerinde uzun formlar kullanıldığında veri girişi birden fazla sayfaya yayılabilmektedir. Böyle durumlarda kullanıcıyı yormayan ve hata oranını en aza indiren tasarımlar tercih edilmelidir.
Yönergeler
- Veri girişi alanları gruplandırılarak aşamalar halinde kullanıcıya sunulmalıdır.
- Birden fazla aşamanın kullanılmasının gerekli olduğu durumlarda formun kaç aşamadan oluştuğu ve kullanıcıların hangi aşamada bulunduğu bilgisi verilmelidir.
- Aşamalı veri girişlerinde, kullanıcıların önceki adımlara dönüp güncelleme yapabilmesi de sağlanmalıdır. Geriye dönük güncelleme işlemleri için “geri” ya da “önceki adım” gibi düğmelere yer verilmeli, bu düğmeler tarayıcı yön düğmelerinden ayırt edilecek şekilde tasarlanmalıdır.
- Veri girişi esnasında adımlar arasında gezinirken kullanıcıların girdikleri bilgileri kaybetmemesi sağlanmalı, bilgiler kaydedilmiyorsa bu bilgi kullanıcılarla paylaşılmalıdır.
- Profesyonel kullanıma yönelik sitelerde dikey kaydırma içeren formlar tercih edilebilir.
- Oturum sonlandırması için belirlenen süre, kullanıcıların tüm aşamaları rahatlıkla tamamlamalarına yetecek uzunlukta olmalı ve kullanıcıların bu sürenin farkında olacağı şekilde tasarlanmalıdır.
Referanslar
- ISO 9241-151 / 8.4.13 – Providing a “step back” function
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 4/5
Örnek
Örnek sitede, veri girişi aşamalara ayrılmış, kullanıcılar hangi aşamada olduğu ve kaç aşamanın kaldığı konusunda bilgilendirilmiştir.
Bilgi ve Uyarı Mesajı
İlke
Veri girişi kapsamında, gerekli görülen noktalarda kullanıcılara bilgi ve uyarı mesajı verilmelidir.
Açıklama
Kullanıcılar veri girişinin başarı ile sonuçlandırılıp sonuçlandırılmadığı konusunda bilgilendirilmelidir.
Yönergeler
- Bilgi ve uyarı mesajı içerikleri teknik ifadeler içermeyen, açıklayıcı ve anlaşılır olmalıdır.
- Bilgi ve uyarı mesajı ikonları tutarlı olarak tüm sitede kullanılmalı ve hata ya da uyarı mesajlarına ait ikonlar karıştırılmayacak şekilde tasarlanmalıdır.
- İşler tamamlandıkça verilen pozitif mesajlar kullanıcı kalite algısını yükseltir. Doğru komutlara özellikle işlem uzun süreceği takdirde verilen pozitif mesajlar yazılımın yavaş çalıştığını gizlemede yardımcı olabilir.
Referanslar
- –
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 4/5
Örnek
Örnek sitede, kullanıcıların veri girişini hatasız tamamladığına ve üyeliğini aktifleştirmek için yapması gerekenlere yönelik açık ve anlaşılır bir bilgi mesajı verilmektedir.
Gereksiz Veri Girişi
İlke
Kullanıcılar, aynı veriyi birden fazla yerde girmek zorunda bırakılmamalıdır.
Açıklama
Aynı verinin birden çok yerde girilmesi, hem kullanıcılar için zaman kaybına neden olmakta hem de veri girişlerinde hata oranını artırmaktadır.
Yönergeler
- Veri giriş ekranlarında tekrar eden ya da gereksiz veri girişinden kaçınılmalıdır.
- Girilen bir verinin başka bir sayfada kullanılmasının gerekli olduğu durumlarda, kullanıcılardan veriyi tekrar girmesini istemek yerine sistemin ilk girilen veriye erişebilmesi sağlanmalıdır.
- Varsayılan hazır değerler mümkün olduğunca kullanılmalıdır.
- Akıllı öneri listeleri ile aynı verilerin tekrar tekrar girilmesi engellenmelidir.
- Güvenlik kontrolü durumları bu konuda müstesnadır. Ancak bu durum da kullanıcıya net bir şekilde bildirilmeli, kullanıcının hata yaptığı veya sistemde bir hata olduğu hissi yaşatılmamalıdır.
Referanslar
- –
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 4/5
Örnek
Örnek sitede girilen bilgilerin teyidi amacıyla bazı veriler kullanıcılardan birden fazla defa isteniyor. Kullanıcı deneyiminin kalitesi de düşünülerek bu tür veri istekleri mümkün olduğunca azaltılmalıdır.
Hızlı ve Kolay Veri Girişi
İlke
Veri girişinin hızlı yapılmasının istendiği durumlarda, kullanıcıların liste kutularından seçim yapması yerine bilgilerini elle girmeleri sağlanabilir.
Açıklama
Bazı durumlarda internet sitelerinde, liste kutularından seçim yaptırmak yerine kullanıcılardan veriyi girmesini istemek daha hızlı ve tercih edilen bir yöntem olabilir. Ancak, veri girişinin elle yapılmasının hatalı veri girişlerine de sebep olabileceği göz önünde bulundurulmalı, raporlama gibi önem taşıyacak işlemlerde kullanılmamalıdır.
Yönergeler
- Hızlı veri girişini kolaylaştırmak ve hataları engellemek için, bütün alanlar açık ve anlaşılır şekilde etiketlenmeli ve gerekli görüldüğünde otomatik atlama (auto-tab) işlevi sağlanmalıdır. Otomatik atlama performans artırıcı olmakla birlikte kullanıcı tarafından ne zaman otomatik ne zaman elle olduğu ayırt edilemeyen hibrit ortamlarda performansı düşürücü etki yaptığı gözlenmiştir.
- Verilerin doğru girilmesine yardımcı olmak için uzun bilgiler küçük parçalara ayrılarak giriş yaptırılmalı, yazım ve imla hataları otomatik olarak gösterilmeli, büyük / küçük harf duyarlılığı kaldırılmalıdır. Kısa dönem hafızada yaklaşık 7 bilgi tutulabildiği için uzun bilgiler en fazla 7 parçaya ayrılmalıdır.
- Uygun olan işleler için kullanıcıların klavye kısa yol tuşlarını kullanabilmeleri de sağlanmalıdır.
- Kullanıcılara gereken bazı senaryolarda girdiği bilgiler gösterilerek onaylaması istenmeli, böylelikle verilerin doğruluğunun artırılması sağlanmalıdır.
Referanslar
- ISO 9241-151 / 9.5.3 – Providing keyboard shortcuts
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 4/5
Örnek
Örnek sitede, veri girişi yaparken Tab tuşu ile bir alt satıra geçiş yapılmasına izin verilmekte, bu durum hızlı veri girişine yardımcı olmaktadır.
Veri Giriş Alanı Etiketleri
İlke
Veri giriş alanları için seçilen etiketler açıklayıcı ve anlaşılır olmalı, kullanıcıların doğru veriyi girmesini sağlayacak kelimeler tercih edilmelidir.
Açıklama
Kullanıcılar veri giriş alanlarının amacını, ilgili alanlara ne tür veriler girebileceğini veri giriş alanı etiketleri aracılığıyla kavramaktadır. Etiketler seçilirken anlaşılması zor ifadeler seçilmesi veri giriş hızını düşürecek ve kullanıcının hata yapmasına neden olabilecektir.
Yönergeler
- Veri alanı etiketleri için kısa, açık ve anlamlı metinler seçilmelidir.
- Etiket ve etikete ait bileşenlerin birbirine çok uzak olmamasına dikkat edilmelidir. Etiket ve etikete ait bileşenler gruplanarak etiketlerin birbirinden kolaylıkla ayırt edilebilmesi sağlanmalıdır.
- Veri giriş alanları etiketlendirilirken anlaşılması zor kelimelerin ya da yaygın olarak bilinmeyen kısaltmaların kullanımından kaçınılmalıdır.
- Veri giriş alanları etiketlerinden sonra iki nokta üst üste kullanılması tavsiye edilmektedir.
- Etiketlerin ya sola ya da sağa yaslanması ve tüm site içerisinde bunu tutarlı yapılması gereklidir.
- Veri giriş alanları ile etiketler önemli görünme bakımından yarış içinde olmamalı, etiket öne çıkmamalı, mümkün olduğunca kalın harf (bold) yapılmamalıdır.
Referanslar
- ISO 9241-151 / 9.5.2 – Making interaction objects identifiable and understandable
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 4/5
Örnek
Örnek sitede, girilmesi istenen veriler için kısa ve anlaşılır etiketler kullanılmış, kullanıcıların “Doğum Tarihi” bilgisini doğru formatta girebilmesi için ilgili alan parçalara ayrılmıştır.
Veri Giriş Alanlarının Boyutu
İlke
Veri giriş alanları yeterince büyük olacak şekilde tasarlanmalıdır.
Açıklama
Kullanıcıların veri giriş alanına yazdıkları verileri görebilmesi önemlidir. Yazı alanlarının küçük olması veya girilen verinin tamamını görüntüleyebilmek için kaydırma çubuğu kullanılması, kullanıcıların veri girişlerini kolay ve doğru bir şekilde yapmasını engelleyebilir.
Yönergeler
- Veri giriş alanlarının uzunluğu girilecek veri ile orantılı büyüklükte olmalıdır. Alan içinde kaydırma olanağının varlığı, bu gereksinimi ortadan kaldırmamaktadır.
- Veri giriş alanlarında kaydırma çubuğu kullanımından mümkün olduğunca kaçınılmalı, kullanıcıların veri giriş alanına yazdığı bilgiyi tek seferde görebilmesi sağlanmalıdır.
- Veri giriş alanları için karakter sayısı sınırlandırılacaksa, kullanıcılara bu konuda bilgi verilmelidir.
- Karakter sayısının sınırlı olduğu alanlarda, veri girişi yapan kullanıcılara kalan karakter sayısı gösterilmelidir.
- T.C. Kimlik Numarası gibi belirli ve sınırlı sayıda rakamlardan oluşan veri giriş alanlarında kullanıcıların farklı uzunluklarda ya da harflerden oluşan verileri hiç yazamaması sağlanmalıdır. Aynı şekilde sadece harf girişi yapılması gereken alanlara rakam yazılamamalıdır.
Referanslar
- ISO 9241-151 / 10.6 – Using generally accepted technologies and standards
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 5/5
Örnek
Örnek sitede, veri giriş alanları kullanıcıların yazdığı bilgiyi görebileceği büyüklükte tasarlanmıştır.
Veri Giriş Alanlarının Tasarımı
İlke
Veri giriş alanları tasarlanırken hatanın azaltılması, hızın artırılması ve kullanıcı memnuniyetinin iyileştirilmesi prensipleri göz önünde bulundurularak hareket edilir.
Açıklama
İnternet sitelerinde yer alan veri giriş alanları kullanıcıların ihtiyaç ve alışkanlıklarına göre tasarlanmalı, kullanıcıların hızlı ve doğru veri girişi yapabilmesi sağlanmalıdır.
Yönergeler
- Veri girişi yapılan ekranlarda, giriş yapılacak bilginin tipi (Örn. Sayı, karakter vb.), uzunluğu (Örn. Karakter sayısı, basamak sayısı vb.) ve birimi (Örn. Saat, metre vb.) gibi özellikleri açıkça belirtilmelidir.
- Akıllı öneri listeleri ile daha önce yapılan girişlere ait veriler ve ön tanımlı bilgiler kullanıcıya sunulmalıdır.
- Verilen seçenekler arasından tek seçim yapılmasının istendiği durumlarda radyo düğmeleri, bir ya da birden fazla seçim yapılabildiği durumlarda ise onay kutuları kullanılmalıdır.
- Kullanıcıların radyo düğmeleri ile seçim yaptığı durumlarda, hem düğmenin hem de düğmenin etiketinin tıklanabilir olması sağlanmalıdır. Aynı şekilde onay kutusunun ya da yazı etiketinin tıklanabilir olmasına dikkat edilmelidir.
- Uygun olan durumlarda radyo düğmelerinden biri varsayılan değer olarak işaretlenebilir.
- Kullanıcıların seçeneklerden hiçbirini seçmek istemeyeceği durumlarda radyo düğmesinin işaretinin kaldırılması sağlanmalı ya da “Hiçbiri” seçeneğine yer verilmelidir.
- Kullanıcıların birden fazla seçim yapmasını sağlamak için kullanılan onay kutularının ise birbirinden bağımsız olarak seçilebilmesi ve yapılan seçimlerin geri kaldırabilmesi sağlanmalıdır.
- Hazır (default) değerler olabildiğince dolu olarak sağlanmalı, istendiğinde ise kolaylıkla değiştirilebilmelidir.
- 7’den daha çok seçeneğin yer aldığı açılır listelerde (combobox) liste bileşenleri mutlaka bir geçerli mantık çerçevesinde gruplanmalı ya da sıralanmalıdır.
- Veri girişinde bölütleme tekniği kullanılmalı ve aynı teknik tutarlı olarak uygulanmalıdır. Telefon numaraları, IBAN numaraları vb. bilgiler genel kullanım alışkanlığına göre gruplanmalıdır. Bu biçimde tutarlı gruplama, veri giriş hatalarını azaltırken hatırlama veya veri görme ve akabinde girme hızlarını da artırmaktadır.
- Veri giriş alanlarının yer aldığı sayfa ilk açıldığında, ilk veri giriş alanı tıklanmadan aktif durumda görüntülenmelidir.
- Aktif veri giriş alanı pastel renk arka plan, yanıp sönen imleç vb. yöntemlerle kullanıcıya açıkça işaretli olarak gösterilmelidir.
- Veri giriş alanlarında TAB tuşu ile gezinti yapılabilmeli, özellikle kurumsal yazılımlarda fare kullanmaksızın giriş yapılması sağlanmalıdır.
- TAB tuşu ile planlanan gezinti ile ilgili olarak veri giriş alanının doğru sıra ile gezilebildiği yayına girmeden önce mutlaka kontrol edilmelidir.
- Mevcut kullanıcı alışkanlıkları ile çelişmeyecek sırada ve yapıda veri giriş alanları tasarlanmalıdır.
- Oturum ile girilmiş olan internet sitelerinde, kullanıcıya ait bir takım verilerin bilgi güvenliğine aykırı olmayacak ölçüde hazır değerler olarak kutucuklara yerleştirilmesi yararlı olacaktır.
Referanslar
- ISO 9241-151 / 9.5.1 – Choosing appropriate interaction objects
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 5/5
Örnek
Örnek sitede, “Erkek – Kadın” ve “T.C. – Diğer” kriterleri için radyo düğmeler kullanılmış, seçeneklerden sadece birinin seçilebilmesi sağlanmıştır.
Veri Giriş Alanlarının Tutarlılığı
İlke
İnternet sitelerinde kullanılan veri giriş alanlarının birbiriyle tutarlı olmasına dikkat edilmelidir.
Açıklama
Farklı sayfalarda yer alan veri giriş alanlarının farklı yapılarda tasarlanması, kullanıcıların girilmesi istenen veriyi anlamasını zorlaştırabilir. Özellikle büyük kurumlarda alt birimlerin sayfaları arasında veri giriş alanlarının yapıları ve tasarımları farklılık gösterebilmektedir. Bunu önlemek için kurum olarak standart bir yapı ve tasarım belirlenmesi uygun olacaktır.
Yönergeler
- Birden fazla adıma ya da veri giriş ekranına sahip internet sitelerinde, veri giriş alanları için standart bir yapı ve tasarım kuralları belirlenmelidir.
- Veri girişinin tamamlanması için kullanılan Ara / Gönder / Devam et vb. veri girişini düzenleyen düğmelerde site boyunca aynı terimler / ifadeler kullanılmalıdır.
Referanslar
- –
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 5/5
Örnek
Örnek sitede, iki farklı kayıt ekranı için benzer bir tasarım seçilerek tutarlılık sağlanmıştır.
Veri Girişinde Büyük ve Küçük Harfler
İlke
Kullanıcıların veri giriş alanlarına hem büyük harf hem de küçük harf girişi yapabilmesi sağlanmalıdır.
Açıklama
Özel durumlar dışında veri giriş ekranlarına büyük ve küçük harf girişinin yapılabilmesi gerekmektedir.
Yönergeler
- Veri giriş alanlarında gerekli durumlar dışında büyük / küçük harf duyarlılığından kaçınılmalıdır.
- Şifre güvenliği gibi nedenlerle büyük / küçük harf duyarlılığının gerekli olduğu durumlarda, kullanıcılar açık ve net olarak bilgilendirilmelidir.
Referanslar
- –
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 3/5
Örnek
Örnek sitede, veri girişlerinin büyük harfle yapılması istenmekte, bu konuda kullanıcılar bilgilendirilmektedir.
Veri Girişinde Geribildirim
İlke
Veri girişi esnasında eksik ya da hatalı bilgiler ile ilgili kullanıcılara geri bildirim verilmelidir.
Açıklama
Geri bildirim, kullanılabilir bir arayüzün olmazsa olmazlarındandır. Kullanıcıların her zaman eksik ya da hatalı veri girişi yapabileceği unutulmamalıdır. Hatanın insanın doğasında olması, problemlerin “kullanıcı hatası” olarak hafife alınmasına gerekçe olmamalıdır. Sistem kendi durumu hakkında kullanıcıyı doğru bilgilendirmiyor ise, kullanıcı kendi kafasında geliştirdiği modele göre girdiler yapabilir ve sonunda kullanıcı birtakım hatalarla karşılaşabilir. Kullanıcının kendi kafasında yanlış model geliştirmesinin önüne geçilebilmesi için doğru ve etkin geri besleme ile kullanıcı bilgilendirilmelidir. Veri girişlerinin doğru yapılması, site içi güvenliğinin gerekli olduğu internet sitelerinde daha fazla önem kazanmaktadır. Kullanıcılar kendilerinin yeterli ölçüde bilgilendirilmediği durumlarda sistemin çalışmadığını düşünebilirler.
Yönergeler
- Pozitif tamamlanan işlemler için “kaydolma işlemi başarıyla tamamlandı” türünde mesajların verilmesi kullanıcının daha güçlü ve kontrolü elde tutan bir pozisyonda olmasını sağlayacaktır.
- Hatalı veri girildiğinde sadece hata oluştuğunun belirtilmesi yerine, hatanın nedeni ve nasıl çözülebileceği konusunda geri bildirim verilmelidir.
- Telefon numarası, e-posta adresi vb. bilgilerin istendiği veri giriş alanlarında veri formatının doğru olup olmadığı mutlaka kontrol edilmeli, kullanıcılara bununla ilgili geri bildirim verilmelidir.
- Hatalı veri girişi yapıldığında tüm veri giriş alanlarının yeniden doldurulmasını istemekten kaçınılmalı, sadece hatalı giriş yapılan alanın tekrar doldurulması istenmelidir. Ancak, güvenlik açıklarının önlenebilmesi gibi özel durumlarda kullanıcılardan bütün alanları tekrar doldurması istenebilir.
- Uyarı ve hata geri bildirimleri veri girişinde birbirine karıştırılmamalıdır.
Referanslar
- –
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 5/5
Örnek
Örnek sitede, uygun girilmeyen veriler için hata mesajı gösterilmekte, kullanıcı, işlemi doğru yapması için yönlendirilmektedir.
Veri Girişinde Güvenlik Kodu (CAPTCHA)
İlke
Veri girişlerinde gerekli olduğu durumlarda CAPTCHA uygulamasına yer verilmelidir.
Açıklama
CAPTCHA (İnsan ve Bilgisayar Ayrımı Amaçlı Tam Otomatik Genel Turing Testi), spam ve şifre çözme koruması sağlamak amacıyla kullanılan ve sınama-yanıt doğrulaması olarak bilinen bir güvenlik önlemidir. CAPTCHA uygulaması ile kullanıcılardan, deforme edilmiş bir resim şeklinde gösterilen ve rastgele oluşturulmuş karakterleri içeren ifadeyi ilgili alana girmeleri istenmektedir. Böylelikle, veri girişinin gerçek kullanıcılar dışında yapılmasının engellenmesi hedeflenmektedir.
Yönergeler
- CAPTCHA uygulamasında görsel girdi dışında engelli kullanıcılara yönelik ses ile girdi yapılabilmesi de sağlanmalıdır.
- Kullanıcıların veri girişini yavaşlatabileceği, bazı kullanıcıların resimdeki karakterleri okumakta zorluk çekebileceği ve güvenlik açısından testlerin sürekli olarak yenilenmesi ve iyileştirilmesinin gerekliliği nedenleriyle, gereksiz CAPTCHA kullanımından kaçınılmalıdır.
- Kullanıcıların CAPTCHA uygulamasında birden fazla hatalı giriş yapabileceği durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.
- CAPTCHA uygulamasının, öncelikli olarak ilk üyelik ve mesaj gönderimi için kullanılması tavsiye edilmektedir.
- İngilizce CAPTCHA kullanımının yabancı dili olmayan kullanıcıları daha fazla zorlayacağı dikkate alınmalıdır.
Referanslar
- –
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 3/5
Örnek
Örnek sitede, ilk üyelik işlemi için doldurulması istenen formda CAPTCHA uygulamasına yer verilmiştir.
Veri Girişinde Varsayılan Değer
İlke
Uygun durumlarda veri giriş alanları için varsayılan değer seçili olarak tanımlanabilir.
Açıklama
Kullanıcıların veri girişini hızlandırmak için varsayılan değerler tanımlanabilir.
Yönergeler
- Varsayılan değer, listenin ilk ya da son elemanı veya kullanıcılar tarafından en sık kullanılan elamanı olarak seçilmelidir.
- Seçeneklerden birinin seçili olması durumunda bazı kullanıcılar seçim yapmayı unutabilmekte, kullanıcının tercihi olarak varsayılan değer kaydedilmektedir. Kullanıcıların böyle bir eğiliminin olduğu fark edilirse, seçim alanlarının boş olarak görünmesi tercih edilmelidir.
- Varsayılan değerin değiştirilebileceğine yönelik verilecek ipucu doğru ve yeterli olmalıdır.
- Varsayılan değerlerin yanlışlıkla seçilebileceği durumlarda bu tercih varsayılan değer olarak kullanılmayıp açılır liste veya menü içinde ilk tercih olarak yer almalıdır.
Referanslar
- –
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 4/5
Örnek
Örnek sitede, kullanıcı kitlesinin çoğunluğuna hitap ettiği düşünülen “Türkiye” seçeneği varsayılan değer olarak verilmiş, diğer seçenekler için kullanıcıların seçim yapması istenmiştir.
Zorunlu ve İsteğe Bağlı Veri Giriş Alanları
İlke
Veri giriş alanlarının doldurulmasının zorunlu mu yoksa isteğe bağlı mı olduğu açıkça belirtilmelidir.
Açıklama
Kullanıcıların veri giriş alanlarının zorunlu ya da isteğe bağlı olduğunu kolayca anlayabilmesi sağlanmalıdır.
Yönergeler
- Veri giriş alanının yanına yıldız imi (*) konulması ya da “zorunlu” kelimesinin eklenmesi tercih edilebilir.
- Zorunlu veri giriş alanları sekmelerin arkasına gizlenmemeli, arka arkaya ayrı sayfalarla girilmesi gereken veriler “sihirbaz” yardımı ile “sonraki” ya da “devam et” düğmesine tıklanarak sürdürülmelidir.
Referanslar
- –
Faydalı Kaynaklar
- –
Önem Derecesi
★★★★★ 5/5
Örnek
Örnek sitede, kullanıcıların zorunlu olarak doldurması gereken alanlar yıldız imi (*) ile belirgin hale getirilmiştir.