Mobil İnternet Sitesi

İnternet sitelerinde site yapısı kullanıcıların temel görevlere hızlı ve kolay bir şekilde erişebilmesi açısından önemlidir. Mobil cihazlar daha kısıtlı bir ekran boyutu sunduğu için kullanıcılara uygun bir site yapısının sunulması ve ekranın en iyi şekilde değerlendirilmesi daha da önemli hale gelmektedir. Bununla birlikte, internet sitelerinin mobil cihazlar üzerinden kullanımının masaüstü cihazlara oranla daha zor olması site yapısı tasarımında farklı kriterlerin göz önünde bulundurulmasını gerektirmektedir.

Bununla birlikte tutarlılığın sağlandığı bir site yapısı, kullanıcıların bilgileri nerede bulacaklarını ve nasıl kullanacaklarını tahmin etmelerini sağlar. Bu özellikle bilişsel bozuklukları olan kullanıcılar (otistik) için yararlıdır. Tutarlı ve mantıklı düzen, kullanıcıların internet sitesi üzerinde hangi alanlarla etkileşim kurabileceğine yardımcı olması açısından önemlidir. Örneğin, geri düğmeler gibi gezinti yardımcıları, kullanıcıyı tutarlı bir şekilde bir önceki adıma geri taşımalı ve bir ekmek kırıntı izi gibi davranmalıdır.

Renk; algılama ve tüm kullanıcı arayüzleri ile etkileşim yolu olması açısından kullanıcı psikolojisini de etkilemektedir. Ayrıca, kullanıcı arayüzü tasarımında önemli bir faktördür ve basit estetik ayrıntılardan daha derin çalışır.

Renk, uygulamaların işlevselliği açısından tasarımdan sonra gelen ikinci önemli etkendir. Kullanıcı ile mobil etkileşim, ağırlıklı olarak grafik unsurlarına dayalı olup, renk bu etkileşimde kritik bir rol oynamaktadır. Kullanıcıların uygulamanın içeriğini görmesine ve yorumlamasına, doğru öğelerle etkileşime girmesine ve eylemleri anlamasına yardımcı olur.

Mobil uygulamalarda ağırlıklı olarak daha az sayıda renk kullanımı ve daha az doygunlukta paletlerin tercih edilmesi uygundur. Renkleri farklılaştırıcı olarak kullanırken uygun kontrastları tercih etmek önemlidir.

Mobil cihazlarda kullanılan ortam ve cihaz çok değişken olabileceği için genel olarak renk kullanımında bu duruma dikkat edilmesi önemlidir. Kontrast, yeterli aydınlık / karanlık değeri içermeli, yalnızca renk kontrastına dayalı bilgi iletiminden kaçınılmalıdır. Arka plan ile ön plan arasındaki kontrast farkı yeterli olmadığı takdirde okuma ve algılama mobil cihazlarda daha da zorlaşmaktadır.

Geleneksel masaüstü cihazlarda ekran genişliği, ekran yüksekliğinden fazla iken mobil cihazlarda ekran genişliği, ekran yüksekliğinden daha azdır. Masaüstü cihazlara ait ekranlarda yaygın olarak kullanılan en-boy (aspect ratio) oranları 4:3 ya da 16:9 iken mobil cihazlarda bu oranlar dikey çözünürlük temel alınarak kurgulanır. Bu nedenle, (varsa) masaüstü internet sitesinin mobil versiyonunun hazırlanmasında bileşen boyutlarının yeniden ele alınması ve tasarımın genel olarak revize edilmesi gerekmektedir.

Mobil sitelerde kullanılan video öğelerinin yüklenme süresi bağlantı hızına bağlı olarak uzun sürebilmekte, bağlantı hızı yüksek bile olsa kullanıcı video içeriklerini internet paketinin tasarrufu bakımından kullanmayabilmektedir. Aynı zamanda, bağlantı hızının düşük olduğu mobil cihazlarda videoların süresinin gösterilmesi kullanıcıların videoları açıp açmama kararlarında etkili olacaktır.

Resimler, boyut (size) etiketi ile ebatları değiştirilmek istendiği zaman dosya boyutları değişmez. Aynı zamanda yeniden piksel hesaplaması için tarayıcıda ciddi (görünür ya da görünmez) yavaşlamaya neden olup batarya tüketimini artırırlar. Bu nedenle mobil tarayıcılarda daha önemli olmak üzere siteye yerleştirilen resimlerin özellikle fotoğraf makinesinden çıktıkları gibi değil, yeniden boyutlandırılarak ve gösterildiği boyuta getirilerek siteye yerleştirilmesi uygundur.

Görsel tasarımın temelleri arasında olan “Gestalt İlkeleri” gereğince kullanıcıya gösterilen bileşenler, aralarındaki mesafeye, posizyona, yönelimlerine bağlı olarak birbirleriyle ilişkilendirilir ve algısal boyut kazanırlar. Gerekli bileşenler sayfaya yerleştirildikten sonra kalan kısımlar bir boşluk değil; ayrı bir tasarım öğesidir. Beyaz boşluk, yalnızca okunabilirlik ve içerik önceliğine değil, aynı zamanda görsel düzene de katkıda bulunarak kullanıcı arayüzünü basitleştirmektedir.

Tasarımdaki beyaz boşluklar, gerekli öğelerin öne çıkarılmasına veya diğer öğelerden ayrı tutulmasına yardımcı olur. Aynı zamanda, önemli bir nefes alma alanı oluşturur ve kullanıcı arayüzündeki karmaşıklıklardan kullanıcıyı uzaklaştırır.

Beyaz boşluklar dahil sayfa yerleşiminin ön tanımlı olarak sunulduğu hazır yapılarda (grid vb.) elle boşluk ayarlaması yapılmasının görsel tasarım açısından sıkıntı oluşturabileceği bilinmelidir.

Kurumsal aidiyet, kurumsal kimlik bileşenlerinin doğru kullanımı ile sitenin kuruma ait olduğunun ziyaretçiler tarafından doğru algılanmasına yardımcı olur. Kurumsal aidiyet bilgileri logolar, resimler, bayraklar, fotoğraflar, desenler, renk bileşenleri ve kurum sloganı gibi birçok bileşenden oluşabilmektedir. Mobil internet sitesi teması masaüstü versiyonlarıyla karşılaştırıldığında oldukça yalın, bazı bileşenler ve özelliklerin çıkarıldığı bir yapı olarak karşımıza çıkar. Kullanıcılara sunulan kısıtlı ekran boyutundan dolayı kurumsal aidiyete dayalı bazı bileşenler tasarımdan çıkarılabilmektedir. Bunun sonucunda, temsil ettiği kurumun kimliğini tam olarak yansıtamayan kurumsal mobil internet siteleri ortaya çıkmaktadır.

Kurumsal kimlik ve aidiyet kullanıcılara yeterince aktarılamadığı durumda internet sitesine karşı güvensizlik ve kullanıcı kaybı ile karşılaşılmaktadır. Bu nedenle mobil site tasarımında kurumsal kimlik ve aidiyet bilgilerinin kullanıcılara aktarılabilmesi için özel çalışma yapılmalıdır.

Mobil internet sitelerinde navigasyon, kısıtlı ekran boyutundan dolayı erişilebilir, kolayca bulunabilir ve fazla alan kaplamayan bir tasarıma sahip olmak zorundadır. Bundan dolayı masaüstünde kullanılan navigasyon yapılarının aynısı mobilde kullanılmamalı, belirtilen durumlar göz önünde bulundurularak mobile özel uyarlama yapılmalıdır.

Yaygın olarak kullanılan bazı navigasyon yapıları vardır. Her navigasyon yapısı farklı açılardan avantajlı veya dezavantajlı olabilmektedir. Kullanıcıların ihtiyaçları ve internet sitesini kullanım şekilleri gibi parametrelerin dikkate alınması, hangi navigasyon yapısından daha fazla verim alınabileceği konusunda yardımcı olacaktır.

Yaygın olarak kullanılan navigasyon yapıları arasında hamburger menü, sekmeli yapı, önceliklendirilmiş menü elemanları yapısı ve tam ekran gibi farklı türlerden bahsedilebilir.

Mobil güvenlik, kullanıcıların verilerini, finansal ve kredi kartı bilgilerini veya farklı telefon hizmetlerinin kontrolünü hedef alan çok çeşitli güvenlik açıklarını veya saldırıları kapsar. Mobil cihazların bir kişiye ait olması, cihaza fiziksel olarak sahip olmanın belirli bir fiziksel güven algısı oluşturması, bazı durumlarda kullanıcılar tarafından gerekli güvenlik önlemlerinin alınmamasına neden olabilmektedir.

İnternetin sağladığı avantajlara rağmen, sosyal mühendislik saldırılarına, hassas ve kişisel veri hırsızlığına ilişkin güvenlik sorunları ortaya çıkmaya devam etmektedir. Daha fazla kişisel veri, elektronik cihazlar tarafından kaydedildiği ve saklandığı için, verilerin ve iletişimin güvenliği, geliştiriciler tarafından uygulanması gereken bir özellik olup kullanıcılar tarafından da doğru bir şekilde anlaşılması gereklidir.

Mobil cihazlar çok farklı ortamlarda güvenli ya da güvensiz bir biçimde internet bağlantısına sahip olabilirler. Standart bir masaüstü kullanıcısının evde ya da ofiste belirli ve güvenli kabul edilen bir internet hattından bağlanabilmesine karşın mobil kullanıcılar güvensiz hatlardan şifreleme olmayan bağlantılardan internet erişimi yapabilmekte, bu nedenle güvenlik sorunları ile karşı karşıya kalabilmektedir.

Kullanıcıyı çevreleyen ve kullanıcının etkileşim içerisinde olduğu fiziksel ve sosyal etkenler bağlam olarak tanımlanabilir. İnsanların mobil cihazlarını toplu taşıma araçlarında, gürültülü ortamlarda, sosyal çevresi ile iletişim halinde iken, yürürken, yatar pozisyonda veya güneş altında kullanması gibi durumlar, farklı bağlamları oluşturmakta ve bu da kullanım deneyimini önemli oranda etkilemektedir. Aynı zamanda bağlam, kullanıcı deneyimi çalışmalarında en önemli girdilerden birisini oluşturmakta ve bağlamın doğru analiz edilmesi hedef kitlenin ihtiyacına en uygun ürünün ortaya çıkarılmasına katkı sağlamaktadır.

Masaüstü cihaz ekranlarıyla karşılaştırıldığında, mobil cihaz ekranları daha az içerik barındırır. Dolayısıyla, mobil kullanıcılar, aynı miktarda bilgiye erişmek için daha fazla etkileşim gerçekleştirmek durumunda kalırlar. Mobil cihaz ekranlarında, görünür alanın dışında kalan bilgiler için kullanıcılar kısa süreli (yaklaşık 20 sn.) belleklerini kullanmak zorunda kalırlar.

Mobil cihazların her yere taşınma imkânı olmakla birlikte dış etkenlerden dolayı işlemlerin kesintiye uğrama olasılığı çok fazladır. Dış ortamda gerçekleşen herhangi bir olay kullanıcının dikkatini çekerek mobil kullanım deneyimini bölebilmektedir. Bundan dolayı mobil oturum süreleri kısadır. Ortalama oturum süresi masaüstü cihazlar için 150 saniye iken mobil kullanımda 72 saniye olarak karşımıza çıkar.

Bazı telefon üreticileri aynı anda birden fazla pencereyi ekranda barındırmaya çalışsa da, sınırlı ekran boyutu, bu hedefin verimli bir şekilde uygulanabilmesini zorlaştıran bir unsur olmaktadır. Kullanıcıların birçoğu ekranlarında tek pencere görürler; masaüstü cihazlarda olduğu gibi ekranı bölemez ve farklı pencereler ile çalışamazlar.

Kurumsal hizmetler, mobil internet sitesi ya da platforma özel geliştirilmiş mobil uygulama (app) üzerinden verilebilir. Bununla birlikte bu hizmetlerden yararlanacak olan insanlar sosyoekonomik düzeyi farklı kesimlerden olabilmekte ve çok farklı teknik özellikte cihazlar kullanabilmektedir. Sitenin geliştirilmesinde kullanılan teknolojilerin güncel ve son teknoloji olması, çoğunlukla kullanıcıların bir bölümünün dışarıda kalmasına yol açabilmektedir. Bu nedenle kullanılacak olan teknolojilerin yaygın kullanılan cihazlar tarafından büyük oranda desteklenmesi ve sürdürülebilir olması önemlidir.

Mobil cihazların genel olarak küçük boyutlu ekranlara sahip olması, çok farklı bağlamlarda kullanılabilmesi ve teknik özellikler açısından çeşitliliğinin fazla olması gibi parametreler düşünüldüğünde mobil tasarım yapmanın masaüstüne oranla çok daha zor olduğu söylenebilir. Küçük bir ekranda yalnızca önemli özelliklere ve bilgilere yer verilmesi ve bu işlemin de hedef kitle ihtiyaçları dikkate alınarak yapılması gerekmektedir. Ana sayfa, birçok ziyaretçi için internet sitesinin yüzü ve bir başlangıç noktası niteliğindedir. Bu açıdan ana sayfayı geliştirmek için yapılacak her çalışma değerli bir kazanım olarak geri dönecektir.

Kamu kurumları tarafından sunulan hizmetlerin bir bölümü internet siteleri üzerinden de sunulabilmekte ve bu durum her geçen gün dijital dönüşüm kapsamında artan oranda ivmelenerek devam etmektedir. Mobil cihazlar teknik özellikler ve kullanım şekilleri açısından masaüstü cihazlardan farklılık göstermekte ve bu durum mobil internet sitelerinde bir avantaj olarak kullanılabilmektedir. Kamu kurumlarının sunduğu hizmetler ve mobil cihaz özellikleri dikkate alınarak, ana sayfada hedef kitlenin öncelikli ihtiyaç duyduğu özellik ve bilgilere yer verilmesi, mobil kullanım oranlarına katkı sağlayacaktır.

Uzun yazıların daha sistemli ve daha rahat okunabilir olması için listeler kullanılabilmektedir. Liste yapısının kullanımı bazı avantajları beraberinde getirirken dikkat edilmesi gereken hususlar da barındırmaktadır. Listeler, insanların doğal okuma yapısı olan F şekilli desene uygun bir yapı sunmaktadır. Aynı zamanda, içeriğin daha homojen olmasını ve kavramayı kolaylaştırması açısından da faydalıdır. Uzun içeriklere sahip sayfalar listeler sayesinde daha konsantre ve anlaşılır hale dönüştürülebilir.

Liste yapısının sunduğu avantajların yanında olumsuz olarak düşünülebilecek yönleri de vardır. Görsel açıdan mütevazı bir görünüm sunması ve listenin sonuna doğru kullanıcıların dikkatinin azalması gibi durumlar liste yapısının kullanımında dikkat edilmesi gereken konulardandır.

Veri giriş alanları, kullanıcılar ile internet siteleri arasında en yoğun etkileşimin olduğu alanlardandır. Etkileşimin fazla olduğu alanların tasarımı, kullanıcı memnuniyetinin sağlanabilmesi açısından çok önemlidir. Mobil cihazların küçük ekran boyutu ve dokunmatik ekran gibi farklı özellikleri, kullanıcıların daha farklı bir deneyim yaşamalarına ve zorlanmalarına neden olabilmektedir. Bu açıdan mobil cihazlarda geçerli koşullar (bağlam) dikkate alınarak deneyimin iyileştirilmesine yönelik çalışmaların yapılması önemlidir.

Arama alanları, internet sitesi içerisinde yer alan bilgilere hızlı ve kolay bir şekilde ulaşmak için kullanılmaktadır. Kullanıcılar, istedikleri bilgilere site içerisinde gezinerek ulaşabilecekleri gibi doğrudan arama alanını da kullanmak isteyebilmektedir. Bu sebeple, arama alanı kritik önem taşımaktadır. Masaüstü ve mobil cihazlar farklı teknik özelliklere sahip olduğu için mobil internet sitelerindeki arama alanlarının tasarımı ve işlevselliği de farklılık göstermektedir.

Hata yönetimi başarılı bir internet sitesinin olmazsa olmazlarından biridir. Kullanıcılar internet sitesini kullanırken hata yapmak veya hatalı bir durum ile karşılaşmak istemezler. İnternet sitelerinde hatalı işlem gerçekleştirildiği ya da teknik bir sorunun meydana geldiği durumlarda, kullanıcıların hata mesajları ile hatanın nedeni ve çözümü hakkında bilgilendirilmesi kullanıcı deneyiminin daha iyi olmasına katkı sağlayacaktır.

Engelli vatandaşlarımız toplumun yaklaşık olarak %12’sini oluştururlar. Bunların yaklaşık %9-10 kadarı yaşlı ve kronik hastalıklara sahip kişilerden, diğerleri ise zihinsel, fiziksel, görme veya duyma güçlüğü çeken kişilerden oluşmaktadır. Kamu hizmetleri bu tarz güçlükleri çeken vatandaşlarımıza eşit uzaklıkta olması gerektiği için ayrımcılık ya da bu kişileri rencide edecek durumlar oluşturmadan olabildiğince eşit olması sağlanmalıdır. Mobil internet siteleri, farklı seviyelerde görme veya işitme problemi, ellerini kullanmada sıkıntı yaşama, öğrenme güçlüğü gibi engellere sahip kullanıcılar tarafından kullanılabilmektedir. Bu sebeple, mobil internet sitelerindeki bilgi ve hizmetlerin engelli kullanıcıların bu durumu göz önünde bulundurularak erişilebilirlik standartlarına uygun olarak tasarlanması beklenmektedir. Arayüz açısından erişilebilirlik standartlarına uygun etkileşim alanları tasarlanırken, ekran okuyucular gibi harici cihazlarla mobil site kullanımının sağlanacağı kodlamaların yapılması faydalı olacaktır.