Page 167 - bilgem-teknoloji-dergisi-6

Melahat PARLAR Çinili Köşk

Bina Süslemeleri Kapı

Binanın dikkati çeken bölümlerini ve Geniş ahşaptan bir kapı binanın tam

süslemeleri incelediğimizde birçok Türk ortasında misafirleri karşılar. Kapının alt
14
bezeme sanatlarını ile tanışmış oluyoruz. bölümleri kündekari tekniğinde süslenmiş

Çini, kündekari, malakari, revzen, hat altıgenler ve altı köşeli yıldızlarla kaplıdır.

bunlardan bazıları. Şimdi tek tek binanın 18. yüzyılda geçirdiği yangın sonrası

parçalarını gözden geçirelim ve süsleme (günümüzde kullanılan) bu kapı kanatları

şekillerini keşfedelim. Fatih Semaniye Medreseleri'nden Çifte

Kurşunlu’nun dershanesinden getirilmiştir.
Revak Kapının üst bölümünde bir kitabe dikkati
15
Bir binanın en önemli kısmı, konuklarını çeker. Kitabe alçak oyma tekniğinde kûfi 16
17
18

karşılayan girişidir. İnsanlarla ilk ve nesih hatla yazılmış, rûmili 19
karşılaştığımızda bizde birtakım izlenimler kıvrımlarla süslenmiştir. Ancak kitabenin Kapıdan bir detay.
bırakırlar. Binalar hakkındaki görüşlerimiz içeriğine dair bir bilgi bulunmamaktadır.
de böyle oluşur. Bu bakımdan Çinili Köşk, Çeşme
ziyaretçiyi ilk görüşte etkileyecek özelliklere Çeşme üzerindeki tavus kuşu.
sahiptir. Giriş kapısının ile eyvan kemerinin Köşkün odalarından birinin nişi 20

üstünü süsleyen mozaik çiniler Selçuklu Kanuni’nin torunu III. Murad zamanında

üslubunda yapılmıştır. Firuze, mor, beyaz selsebil tarzında çeşmeye dönüştürülerek
ve lacivert renkli mozaik çinilerle oluşturulan çevresindeki sarnıçlara bağlanmıştır.

renk uyumu ileri bir süsleme zevkini yansıtır. Çeşmenin ayna taşını bahar dalları içinde

Kapının üst kısmındaki mozaik frizde 12 güzel bir tavus kuşu süsler. Tavus kuşu
nesih-sülüs hatla iki satır halinde yazılmış “cennet kuşu” olarak da bilinir. Kuş figürleri
ü
s

Farsça kitabe bulunur. Kitabede, köşkün k ltür ümüz de Orta A ya’da n b eri

l
yapımının 1472 Eylül ayı sonunda bittiği ve süslemelerde ku lanılan e n yaygın

o zamanda içinde bulunduğu doğanın motiflerden biri olmuştur. Köşkte sergilenen
güzelliği anlatılmaktadır. Kitabenin üzerinde eserlerde de bol miktarda kuş figürleri ile
18. yüzyılda takılan ancak bozulduğu için karşılaşmak mümkündür. .
orijinalinden yeniden üretilen alçı çerçeveli Çeşmenin yan duvarlarındaki mermer

13
revzen bulunmaktadır. kitabede (talik hatla yazılmış) çeşmenin
21
Eyvan kemerinde kûfi hatla “Tevekkülüm 1590 tarihinde yapıldığını ve buraya “Sırça
Yaradan'ımadır” yazar. Eyvanın kenar Saray” dendiğini öğreniyoruz. Çeşmenin

bordüründe ise “ Allah” ve “Muhammed” karşısında ise çeşmenin arka planda

kelimeleri dönüşümlü olarak yer alır. Ayrıca betimlendiği Osman Hamdi Bey’in “Ab-ı
22
bunların arasında “La ilahe illallah” ve Hayat Çeşmesi” isimli tablosunun posteri

“Muhammedün Resulullah” yazılı iki pafta yer alır.
bulunur. Çeşmenin bulunduğu odanın duvarlarında
kalem işi tekniği ile yapılmış altın yaldız
süslemeler de dikkati çeker. Ancak ne yazık
ki bu süslemelerin restorasyonu olması

gerektiği gibi f ırça ile yapılmamıştır. Bu

sebeple suni bir görüntü oluşmuştur.

14 Sekizgen, baklava ve yıldız biçiminde şekillerden oluşan, içi arabesk kabartmalı 18 Arap harfleri ile yapılan, genellikle dekoratif amaçla kullanılan güzel yazı yazma
ahşap parçalarla bunları birbirine bağlayan oluklu ahşap kirişler içine geçerek sanatı ve görsel sanat türü.
bağlanan bir çatma tekniği. 19
15 Diğer adı “alçak kabartma usûlü”dür. İstenen ve tasarlanan biçim ve şekiller Selçukluların kullandığı bir bezeme tarzıdır ve yaprağa benzer bir şekil adıdır.
sert bir âletle herhangi bir maddenin üzerine oyarak yapılır. 20 Mimari yapılarda duvar içinde bırakılan boşluk.
12 Bir iç duvarın üst bölümünde yapılan süsleme kuşağı. 16 Düz ve köşeli çizgilerle geometrik biçimlere indirgenerek yazılan eski bir Arapça 21 Yatık olarak yazılan Arapça yazı türüdür. 16.yüzyılda İran’da ortaya çıkmıştır.
13 Osmanlı mimarisinde vitray, revzen olarak bilinir. yazı şeklidir. 8.yy’da Kufa’da ortaya çıkmıştır. 22 İçene ölümsüzlük kazandırdığına inanılan efsanevî su.
Revzende vitraydan farklı olarak renkli camlar kurşun şerit Revak. 17 Özellikle Osmanlılar tarafından yazmalarda kullanılan, yumuşak, köşeleri
yerine alçı çerçevelerle birleştirilir. yuvarlaklaşmış, işlek bir yazı türü.
164 Sayı 06 Mayıs-Ağustos 2011 http://www.bilgem.tubitak.gov.tr/ 165
·