Page 18 - bilgem-teknoloji-dergisi-7

Veysi ÖZTÜRK, Burak Selçuk SOYER TRENSİM - Sanal Ortam Tren Sürüş Eğitimleri İçin Milli Benzetim Sistemlerinin Geliştirilmesi Projesi
vermektedir. Böylece, örneğin, hatt-ı caride yer alan
makasların yönleri bu araç içinden tanzim edilebilmektedir.
Benzer biçimde, sanal tren yönetimi, sinyal durumu
yönetimi, istasyon yoğunluğu yönetimi gibi işlevlerin,
senaryonun tüm bileşenlerini tek bir noktadan kontrol
edebilme imkânına da vardır. Şekil 6, Senaryo Editörü’nün
ekranını göstermektedir.
Şekil 6. Senaryo Editörü ekranı.
Senaryo Takip Ekranı
Senaryo Takip ekranı temelde aşağıdaki verileri uygun bir
şekilde görselleştirerek kursiyerin bu ekranı izlemesini
sağlar. Bu bilgiler, benzetim çalışırken gerçek-zamanlı olarak
güncellenmektedir:
• Detaylı Yol Planı;
• Kurp Bilgileri Planı;
• Eğim Bilgileri Planı;
• Vagonlar Arası Basınç ve Gerilim Grafiği;
• Kondüvit ve Fren Silindir Basıncı Grafiği.
Senaryo Takip ekranının sağladığı fayda kursiyerin treni
kullanırken tren hakkındaki kullanım bilgilerini gerçek
zamanda izleyebilmesidir. Bu ekran bir anlamda kursiyerin
treni ne kadar konforlu, ekonomik ve emniyetli kullandığını
belgeler niteliktedir. Bu ekranın içeriği zengin olup
simülatörde eğitim dönemlerinde, kursiyerin tren temel
sürüş becerisini kazanmasına büyük katkı sağlamaktadır.
Sınav dönemlerinde ise, bu ekranın daha sade bir biçimi
kullanılır. Örneğin ekranın sol alt köşesinde yer alan
vagonlar arası basınç ve gerilim grafiğinin çubuk gösterimi
kursiyerden özellikle rampa iniş ve çıkış eğitimlerinde
öğrendiği şekilde kullanması istenir ve sınav sonuçları buna
göre değerlendirilir.
Senaryo Takip ekranının kursiyerle herhangi bir kullanıcı
etkileşimi yoktur. Yalnızca senaryo izlenebilir. Ayrıca, bu
ekranın arayüzündeki renklendirmeler, nesnelerin konumu
ve büyüklüğü, nesnelerin gizlenmesi, ekranın çözünürlüğü
gibi birçok özellik, yapılandırma dosyasından isteğe göre
ayarlanabilmektedir.
32
Şekil 7. Senaryo Takip ekranı.
Tekrar Oynatım Aracı (Debrifing)
Tekrar Oynatım Aracı kursiyerin tren kullanımını benzetim
sonrasında tekrar izleyebilmek için kullanılacak olan bir
araçtır. Bu araç Senaryo Takip ekranının görüntüsüne
sahiptir. Bu araç ile, kursiyerin sınav senaryosundaki
eylemleri yeniden oynatabilmektedir. Bir teyp kasetini geriye
sarıp tekrar çaldırma işlemine denk bir işlev sağlar. Tekrar
Oynatım Aracı aşağıdaki arabirim elemanlarını
barındırmaktadır (Şekil 8):
1. Senaryo Takip ekranının görüntüsü;
2. Tekrar gösterimi yönetim düğmeleri;
3. İlerleme çubuğu;
4. Olay listesi.
TCDD Eğitim Merkezi Müdürlüğü’nde yerleşmiş bir ilkeye
göre tekrar oynatım, kursiyer sınav sonuçlarına itiraz ettiği
zaman kullanılmaktadır. Kursiyer bu ekrandan sınavda
yaptığı uygun olan olmayan tüm eylemlerini
izleyebilmektedir.
Şekil 8. Tekrar Oynatım Aracı.
Sayı 07 · Eylül-Aralık 2011
Performans Değerlendirme Aracı olmak üzere 4 adet ölçüt yer almaktadır. Eğitmen bu
ölçütlerle ilgili parametre değerlerini girmek suretiyle sabit
Performans Değerlendirme Aracı, sınav ve eğitim sonrası puan ve gruptan kırılacak en yüksek ceza puanı değerlerini
kursiyerin becerisini ve başarımını bir rapor halinde belirleyebilmektedir. Örneğin bir başka kategori olan
belgeleyen yazılım aracıdır. TCDD, sınav sonrası dinamik kuvvetler kuralları grubunda iki ölçüt
değerlendirmelere çok önem vermektedir; çünkü kursiyerin bulunmaktadır. Bu gruptaki sürekli gerilim kuvveti ve sürekli
E 43000 için bröve (ehliyet) alması, simülatör eğitiminde iyi basınç kuvvetine ait parametreler ve gruptan kırılacak en
bir başarım göstermesiyle olacaktır. yüksek ceza puanı parametreleri belirlenebilmektedir. (Şekil
10).
Performans değerlendirme sonucu bir rapor şeklinde
kullanıcıya sunulmaktadır (bkz. Şekil 11).
Şekil 9. Şablon Editörü.
Şekil 11. Rapor Görüntüleme Aracı Ekranı.
Kursiyerin değerlendirilmesi, TCDD Eğitim Merkezi’nin
önceden belirlediği şablonlara göre yapılmaktadır. Şablonlar,
kural ve ölçütleri içermektedir (Şekil 9). Kurallar belli Görsel Sistem
gruplarda yer almaktadır. Eğitmen bir değerlendirme
şablonu hazırlama sürecinde ilgilendiği toplam 6 kural Görsel Sistem, kursiyere belirtilen istasyonlar arasında
grubundan birkaçını seçip bu kurallarla birlikte sanal olarak gidiş geliş yaptıracak sistemdir. Kursiyerin
değerlendirmeyi sağlayacak kriterleri ve bunların
parametrelerini belirler. Performans Değerlendirme Aracı da markiz içerisinde iken ilgili istasyonlar arasında gördüğü
değerlendirme ölçütlerine göre, öğrencinin sürüşünün tüm çevre 3B olarak modellenmiştir. Buradaki 3B yol
değerlendirmesini ve puanlamasını eğitmenin tanımladığı görüntüleri bir görsel veritabanında tanımlı olan 57 km'lik
hatta ait; gerçek yol profili ile ilgili veriler ve video
kurallara göre otomatik olarak yapar.
görüntülerinden oluşturulan yapay ortamın ve ortamda
bulunan diğer sanal modellerin 3B gösterimlerini
barındırmaktadır. Görsel sistemin senaryo çalışırken gerçek
zamanda görüntü üreterek gerekli olan sanal ortamı
oluşturmaktadır (bkz. Şekil 12).
Görsel Sistem, sanal ortamda aşağıdaki unsurları
sağlayarak gerçekliği artırma yoluna gitmektedir:
• Gece ve gündüz gösterimi, günün saatine göre güneşin
parlaklığı, gölgelendirme efektleri;
• Yağmur, kar, sis, şimşek, gök gürültüsü gibi iklim ve hava
koşulları gösterimi;
• Sanal unsurların gösterimi (hareketli sanal tren
gösterimi, karayollarında hareketli kara taşıtları (araba,
kamyon, tır), hemzemin geçitlerinde hareketli bariyer
Şekil 10. Dinamik Kuvvetler Kuralları Giriş Ekranı. sistemi, hatt-ı cariyeye eklenebilen binek ve taşıt modelleri,
Kural gruplarına örnek olarak işletme kuralları verilebilir. hatt-ı cariye çevresinde yer alan coğrafik tamlık esasına göre
Bu grupta sırasıyla, hat üzerinde engel, ATS kurallarına her türlü bina, istasyon, duvar, çit, elektrik direkleri, üst
uymama, açık bariyerli geçit geçme ve totmana uymama geçitler, tüneller, sinyal köprüleri, vb.);
http://www.bilgem.tubitak.gov.tr/ 33