Page 62 - bilgem-teknoloji-dergisi-6

Bilal KILIÇ Kalite Çemberleri ve Sorun Çözme Yöntemleri

1. Giriş Kalite çemberinde ele alınacak sorunlar yalnızca kalite ile kavramına olan ilgi artmış ve birçok Japon işletmesi kalite çalışmalarını amaç ve hedefler doğrultusunda belirler. Kurulun
ilgili değil, aynı zamanda maliyeti düşürme, verimlilik, iş çemberlerlerini uygulamaya başlamıştır. bir lideri vardır ve tüm kararlar demokratik olarak oylama ile
Kalite Çemberi kavramı 1960’lı yıllardan başlayarak dünyada güvenliği, etkin grup çalışmasını sağlama vb. diğer işletme alınır.
hızla yayılmış ve pek çok alanda uygulama bulmuştur. İş sorunlarıyla da ilgili olabilir. Kalite çemberlerinin Amerika ve Batı ülkelerinde tanınmaya
yaşamında kalitenin arttırılması için uygulanan önemli başlaması ise, 1967 yılında Juran’ın yayınladığı “Kalite Kontrol Kalite çemberleri 6 ile 12 arasında kişiden
yöntemlerden birisi kalite çemberleridir. İşletmelerin 3. Tarihçesi Çemberleri” adlı yazıyla olmuştur. Juran’ın bu yazısı büyük ilgi oluşan, küçük çalışma gruplarıdır.
verimliliklerinin, başarımlarının artırılmasında, uyandırmış ve kalite çemberleri diğer ülkeler tarafından da
gereksinimlerinin karşılanmasında kalite çemberleri doğrudan Kalite çemberi ilk defa 1960’lı yıllarda Japonya da, 1970’li uygulanmaya başlamıştır. Yönetim kurulunun, hedeflerin belirlenmesi ve duyurulması,
etkendir. yıllarda ABD ve diğer batı ülkelerinde, 1980’li yıllarda da ise fon düzenlemeleri, çember liderinin seçimi, rehberin seçimi,
ülkemizde uygulanmaya başlamıştır. Sonraki yıllarda ise geniş 4. Kalite Çemberlerinin Organizasyonu eğitimlerin düzenlenmesi, toplantı sıklık ve sürelerinin
İş ile doğrudan, iç içe çalışanların, işletmedeki sorunların bir uygulama alanı bulmuş ve neredeyse tüm dünyada belirlenmesi, çember çalışmalarının değerlendirilmesi için
çözümü için, hangi değişikliklerin nasıl yapılması gerektiği uygulanmaya başlamıştır. Her firmanın kendine özgü koşulları olduğundan, kalite gerekli bilgilerin sağlanması ve çember çalışmalarının
konusunda en sağlıklı bilgileri verebilecekleri düşünülmektedir; çemberlerinin organizasyonu da firmadan firmaya, ana yapısı etkinliğinin denetlenmesi vb. görevleri bulunmaktadır.
yani “bir işi kim yapıyorsa en iyi o bilir” anlayışı geçerlidir. İkinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Japonya ürettiği kalitesiz aynı kalma koşuluyla değişiklik göstermektedir. Oluşturulan
Dolayısıyla, yenilikler ve iyileştirmeler konusunda danışılması ürünler ile ünlüydü ve ekonomi iflasın eşiğindeydi. Ancak kalite çemberlerinin kalıcı olması, her kademeden yönetici ve Koordinatör: Koordinatör, bir organizasyon içinde
gerekenler de çalışanlar olmalıdır. Japonya kısa bir sürede kaliteli ürünlerle dünya pazarlarına çalışanın katılması ve bu yapılanmayı benimsemesi ile başarıya yürütülmekte olan kalite çemberleri çalışmalarının koordine
girmeyi başardı. ulaştırılabilir. Kalite çemberleri 6 ile 12 arasında kişiden oluşan, edilip yönlendirilmesinden sorumlu olan kişidir. Koordinatör
Bir işi kim yapıyorsa en iyi o bilir küçük çalışma gruplarıdır. rehberleri denetlemek ve yönetime destek sağlamakla birlikte
Japonların ekonomik açıdan bu kadar çabuk toparlanmasında,
Kalite çemberlerinin uygulanabilmesi için en önemli koşul, savaş yılları sonrasında, Japonya’da ABD işgal kuvvetleri Kalite çemberlerinin oluşturulmasında, normal ve düzenli ana görevi rehberlerle yönetim kurulu arasında iletişim
üst yönetimin katılımcı, açık ve demokratik yönetim anlayışını komutanı olarak bulunan General Douglas Mac Arthur’un bir emir komuta zinciri kullanılır. Ast üst ilişkisinin dışına kurmaktır. Yönetim kurulunun doğal üyesidir. Kalite
benimsemiş ve çemberlerin yararlarına inanmış olmasıdır. Bu büyük katkısı vardır. Mac Arthur Japonya’ nın doğal çıkılmaz. İşletmedeki kalite çemberlerinin organizasyon çemberlerinin iletişim kanalları yukarıdan aşağıya olduğu
amaçla çeşitli anketler hazırlanarak davranış testleri yapılabilir. kaynaklardan yoksun olmasının, ülkeyi uluslararası anlaşmalara şemasında aşağıdaki organlar vardır. kadar, aşağıdan yukarıya doğru da olumlu bir şekilde
Çok demokratik işletmelerde bile baskıcı yönetim anlayışına yönlendireceğini ve Japonların kalitesiz ürünlerinin dünya çalışmaktadır. İletişim yalnızca çember üyeleri arasında kalmaz,
sahip yöneticiler olabilir. Bu tür yöneticilerin bulunduğu pazarlarında kabulünü zorlaştıracağını biliyordu. Bu nedenle • Yönetim Kurulu üyeler ile yönetim arasında da doğrudan ilişki kurulur. İletişim
Yönetim Kurulu
bölümlerin seçilmesi uygun değildir. Mac Arthur Japon yetkilileri, parasal yönden kendi kendilerine • Koordinatör kanallarının açık tutulması için gerekli ortamın hazırlanması
Koordinatör
konusunda koordinatöre önemli görevler düşmektedir.
Diğer önemli bir koşul da, işletmenin sosyal bakımdan ılımlı yeterli olabilmelerini sağlamak amacıyla, Amerika’lı bilim
Rehber
olması, ücret politikası ve işçi-işveren ilişkileri gibi konularda adamları ve uzmanlardan yardım almaya ikna etmiştir. • Rehber Rehber: Organizasyonda grup çalışmalarını yöneten ve
sorunlarının olmamasıdır. Çalışanlar arasında da anket 1950 yılında çağrılan Amerikalı uzmanlardan Dr. Deming • Lider koordine eden kişidir. Çemberin etkin çalışmasında kilit bir
Lider
düzenlenerek bu konular hakkında bilgi sahibi olunabilir. Japonya’nın kaderini değiştirmiştir. O dönemde Amerikan role sahiptir. Üst yönetim ile çember arasında köprü görevi
görür. Rehber sayısı organizasyonun büyüklüğüne göre farklılık
Üyeler
Bu yazı iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda; kalite Savaş Bakanlığı’nda savaş malzemelerinin kalitesinin arttırılması • Üyeler gösterir. Bir rehberin, iletişim gücü gelişmiş, organizatör olma
çemberinin tanımı, tarihçesi, organizasyonu, amaçları, yararları, konusunda çalışmalar yapan ve kalite kontrol uzmanı olan Dr. Yönetim Komitesi eğiliminde, kalite kontrol ve istatistik hakkında temel bilgilere
özellikleri ve çalışma yöntemleri anlatılmış, ikinci kısımda ise Deming’in Japonya’ya davet edilmesinde, Amerika’da kendisi sahip, gayrete getirici, iyi bir dinleyici olması gerekmektedir.
kalite çemberlerinin sorunları çözmek için uyguladığı ile birlikte çalışan Japon öğrenciler ve Prof. İshikawa etkili Koordinatör Görevleri ise; yönetim kurulunun belirlediği politikaları
yöntemlerden söz edilmiştir. olmuştur. Dr. Deming Japon genel müdürler için bir dizi uygulamak, liderin eğitimini sağlamak, çember çalışmaları ile
seminerler vererek onları kalite kontrol konusunda ilgili yönetim kuruluna rapor vermek, yönetim ile çember
2. Kalite Çemberinin Tanımı bilgilendirmiştir. Bu seminerlerin sonunda, Japon işletmelerinin arasında iletişimi sağlamak, çember uygulamalarına katılmak
temel işleyiş modeli oluşturulmuştur. ve sorunları çözmede onlara yardımcı olmaktır. Rehber, kurum
Kalite Çemberi teriminin Japonca karşılığı “Jishu Karni”,
kendi kendini denetleme ve yönetme, işini denetleme gibi Japonya’da kalitenin artırılmasında etkili olan diğer bir isim içinde kurulan birden çok çemberle ilişki kurup koordinasyon
anlamlara gelmektedir. Bunun dışında, kalite çemberini pek de Juran’dır. Juran 1954 yılında JUSE (Japon Bilim Adamları Rehber Rehber Rehber sağlar.
çok biçimde tanımlamak mümkündür. Bunlar; ve Mühendisleri Birliği) tarafından Japonya’ya davet edilmiş Lider: Her çemberde bir adet lider yer almalıdır. Lider
ve 1960 yılına kadar kalite kontrol yönetimi hakkında Lider Lider Lider Lider Lider Lider Lider Lider Lider çember üyelerinin eğitiminden, onların çalışmalarından
• Aynı meslekten olan veya aynı birime bağlı olarak çalışan konferanslar vermiştir.
ve sayıları 6-12 kişi arasında değişen gönüllü kişilerin sorumludur. Lider rehber tarafından yetiştirilir ve kendisine
oluşturduğu küçük bir gruptur. Tüm bunların yanı sıra, Japon hükümeti de yapılan bu çeşitli beceriler kazandırılır. Lider, kendi bölümünde çalışanları
çalışmalara sürekli destek vererek eğitim programları gayrete getirip, yeterli sayıda gönüllü bularak çemberini kurar.
• Bir lider tarafından yönlendirilen, düzenli ve sürekli düzenlemiş, radyo ve televizyonlarda kalite konusunda çeşitli Şekil 1. Kalite çemberlerinin organizasyonu. Liderin görevleri arasında; toplantıların tarihlerini ve
aralıklarla toplanan gönüllü bir çalışma grubudur. programların yapılmasını sağlamıştır. Yönetim Kurulu Üyeleri: Uzun süren kalite çemberleri gündemlerini belirlemek, çember üyelerini eğitmek, grubu
• Periyodik toplantılar yaparak, belirlenen sorunların Kalite çemberi kavramı, ilk defa Japonya’da kalite kontrol çalışmalarının sürekli üyeleri olarak büyük öneme sahiptirler. özendirerek etkinliklere katılımını sağlamak, üyeleri toplamak,
öneriler toplayarak üyelerle birlikte çemberin üzerinde çalışacağı
kaynaklarını, nedenlerini araştıran, bulan, çözen ve üst kademe adını taşıyan derginin düzenlediği bir sempozyumda ortaya Yönetim kurulu üyeleri genellikle işletmelerin ana bölüm sorunu belirlemek, sorunların analizinde uygun yöntemleri
yönetime sunan çalışma grubudur. atılmıştır. Bundan sonra JUSE bu yeni kavramı denemek isteyen temsilcilerinden oluşur. Üye sayısı 7–8 kişi olabilir. Gerektiğinde belirlemek, çemberin çalışmalarıyla ilgili olarak bağlı olduğu
işletmelerin listesini yapmıştır. Kısa süre içinde kalite çemberi bu sayı daha da artabilir. Yönetim kurulu kalite çemberleri üstlere bilgi vermek vardır.

60 Sayı 06 Mayıs-Ağustos 2011 http://www.bilgem.tubitak.gov.tr/ 61
·