Page 84 - bilgem-teknoloji-dergisi-14

ÖZEL MÜHENDİSLİK VEYA GÜVENİLİRLİK MÜHENDİSLİĞİ

Şek l 1 HTEA Uygulama Adımları

Alt s stem veya B leşenler n Potans yel Hata Tanımının Be- • K myasal/Elektrok myasal: K myasal ortama maruz kal-
l rlenmes ma; malzeme uyumluluğu sorunları, nem sev yes , konta-
m nasyon, ozon, vb.
“Hata” kavramı, b r ürün veya bu ürüne a t b r b leşen n,
faydalı ömrü boyunca kend s nden beklenen fonks yonu • Termal: Yüksek veya düşük sıcaklık, sıcaklık çevr mler
yer ne get rememe durumudur. Hata türü (modu), hata- vb.
nın gözlemlenen şekl olarak tanımlanab l r. Hata türüne • F z ksel: Radyasyon, ultrav yole ışınlar, güneş ışığı, elekt -
örnek olarak kısa devre, aşırı ısınma, açık devre vb. ve- romanyet k etk vb.
r leb l r. HTEA’da potans yel hatalar bel rlen r; hatanın
gerçekleşm ş olması beklenmez. Hata türler bel rlen rken • Elektr ksel: Aşırı akım, ger l m, güç vb.
saha ver ler , tasarım detay b lg s , devre şemaları, geç - Elektron k b leşenler; yorulma, aşınma, korozyon g b hata
m ş tecrübeler ve elektron k b leşen hata türü kaynakları/ mekan zmaların çoğundan etk lenerek arızalanır. Örneğ n
ver tabanları kullanılır.
yorulma, yüzeye monte b leşenler üzer ndek leh m bağ-
lantılarının ve transformatörler, anahtarlar ve d key olarak
Arıza Anal z ve Hata Nedenler n n Bel rlen- monte ed lm ş kapas törler g b n speten ağır veya des-
mes teklenmeyen b leşenler n bağlantılarındak arızaların yay-
B r hata türü bel rlend kten sonra olası nedenler ve ha- gın b r neden d r. Aşınma, konnektör bağlantılarını etk ler.
tanın oluşma yolları açıklanır. Kök nedenler bulmak ç n Elektr ksel ve termal ger l mler de elektron ğe özgü arıza-
arıza anal z yapılır. Gel şm ş elektron k s stemlerde arıza lara neden olab l r. Elektron k b leşenler n ve s stemler n
anal zler gerçekleşt r l rken, yalnızca pas f b leşenler de- arızalanmasına neden olab lecek akım se ısı ürett ğ nden,
ğ l, aynı zamanda yüksek tasarım karmaşıklığına sah p tüm bu arıza modları ç n elektr ksel ve termal ger l mler
çok çeş tl IC’ler n anal z ed lmes gerekmekted r. Bu du- arasında güçlü etk leş mlere sah pt r. Korozyon, entegre
rumda, arıza neden n bel rlemek ç n, arızanın oluşum sü- devreler, konnektörler ve d ğer b leşenler üzer ndek me-
rec n tanımlayan arıza mekan zmalarının araştırılmasına tal letkenlere zarar vereb l r.
ht yaç duyulmaktadır. Stres faktörler n n etk s ne örnek olarak ABD Hava Kuv-
B leşen sev yes ndek Tasarım HTEA’ları ç n, stres faktör- vetler f losundak en stratej k uçaklardan b r olan B-2
ler ne göre arıza mekan zmaları anlaşılarak arıza neden- Sp r t ağır bombardıman uçağı kazası göster leb l r. B-2
ler daha net tanımlanab l r. Stres faktörler , b r arıza me- uçağı yüksek teknoloj s ne rağmen 2008 yılında b r eğ t m
kan zmasını tet kleyen veya harekete geç ren durumlardır. uçuşu sırasında düştü ve yakıtı tutuştuktan sonra yandı.
Arızaları önlemek ve etk l düzelt c faal yetler bel rleye- Kaza raporuna göre, ş ddetl yağmurun oluşturduğu ne-
b lmek ç n arızalara a t arıza mekan zmalarını anlamak m n hava ver s sensörler ne g rmes neden yle üç basınç
öneml d r. Arıza mekan zmalarıyla lg l olarak akt f stres transdüser çalışamadığı ç n, uçuş kontrol b lg sayarları
faktörler göz önünde bulundurulur. Stres faktörler , doğ- uçağın hücum açısını ve hava hızını yanlış hesaplayarak
rudan veya dolaylı b r arıza neden olab len dış etk lerd r. kazaya sebep olmuştur.
Stres faktörler n n etk s büyük ölçüde b leşen n duyarlı- Havacılık tar h n n en pahalı kazalarından olan bu olay,
lığına, performans kr terler ne, stres etken n n büyüklü- arızalar oluşmadan önce tasarım aşamasında operasyonel
ğüne ve maruz yete bağlıdır. Arıza mekan zmalarının sı- koşullara göre arıza mekan zmalarının bel rlenerek der n-
nıflandırılması, arızayı tet kleyen stres faktörüne bağlıdır. lemes ne araştırılması gerekt ğ n n önem n gösterm şt r.
Altı stres faktörü şunlardır:
• Mekan k: Uygulanan stat k, d nam k veya döngüsel yük-
ler, basınç, t treş m,vb.

82