Page 9 - bilgem-teknoloji-dergisi-11
P. 9
Mühendislik BILGEM
TEKNOLOJI
Mühendisliği şöyle tarif edebiliriz:
Bilim ve teknoloji yoluyla elde
ettiğimiz bilgi ve yöntemlerin, insan
yapımı ürünlerin gerçekleştirilmesi
için kullanılması.
Müşteri kuruma gelmeden analiz için başvurabilsin.
Sistem, başvuruyu otomatik kaydetsin ve nu-
mune kabını müşteriye göndersin.
Müşteri, su numunesini koyduğu kabı bulunduğu
yerden kuruma göndersin ve kuruma girişi yapılsın.
Laboratuvar personeli, su numunesi analizini
Şekil 1. Sistem mühendisliğinin sınırları tam otomatize bir cihaz kullanarak yapsın, rapo-
ru sistem hazırlasın ve müşteriye kuruma gelme-
bakıldığında makinaların teknolojik karmaşıklığı da tedarikçi (geliştirici) tarafında icra edilebilir. Özel- sine gerek olmadan bildirsin. Mantıksal tanımlama
artmıştır. Sonuçta görülmüştür ki bu karmaşık sis- likle ilk iki aşama ihtiyaç sahibi tarafında yürütülür. Bu aşamanın ana sorusu şudur: Teknik gereksi-
temlerde, tasarlanan bileşenler tam olarak tarifleri- Bu ifadeler ayrıca gereksinim formunda kaydedi- nimlerini karşılamak için sistem nasıl bir işleyişe
ne uygun davrandığı halde bu bileşenlerin oluştur- Misyon analizi lir. Aşamanın sonuçları, operasyonel kavram ta- sahip olacaktır? Bu aşamada teknik gereksinim-
duğu sistem istendiği gibi davranmayabilmektedir. Bu aşamanın ana sorusu şudur: Misyon nasıl nımı (OPSCON: Operational Concept Description) leri karşılayan bir sistemin alt işlevleri belirlenir
yerine getirilir ve aksaklıklar nelerdir? Burada ih- ve paydaş gereksinimleri belgesi olarak yazılır. ve her bir alt işlevi icra edecek sistem elemanları
Karmaşıklık (bileşen sayısı ve aralarındaki ilişki- tiyaç makamının kendi misyonu kastedilmiştir. tespit edilir. Bu elemanlar, sistemin birbirinden
ler yumağı) arttıkça sistemin davranışı beklen- Aslında ihtiyaç sahibinin misyon süreçleri zaten Gereksinim analizi bağımsız ama iletişim halindeki sistem bileşen-
diği gibi olmayabilir. Aşağıdan-yukarı tasarım tanımlı olmalıdır. Ancak bazı durumlar için bu ta- Bu aşamanın ana sorusu şudur: Operasyonel leridir. Her bileşen, kendine atanmış olan işlevleri
anlayışında her sistem bileşenini ayrı tasarlayıp nımların yeniden yapılması gerekebilir. kavramı ve ilişkili paydaş gereksinimlerini karşı- yürütecek işlem gücüne, performansa, belleğe ve
sonra sistemi oluşturmak için bunları tümleştir- lamak için sistem ne yapacak ve ne gibi özellikle- diğer kalite unsurlarına (güvenilirlik, sürdürülebi-
mek çoğu zaman sistem seviyesinde optimum Örnek olarak, su numunelerini analiz etmekle gö- re sahip olacaktır? Bu aşamada paydaş gereksi- lirlik, vb.) sahip olmalıdır.
olmayan sonuçlar doğurur. revli bir kurumun işleyişi şöyle olsun: nimlerini karşılayacak teknik bir çözüm belirlenir
Müşteri analiz için başvurur. Başvuruyu bir ve bu çözümün teknik gereksinimleri tanımlanır. Bu aşamada belirlenen sistem elemanları kav-
Özünde bu sebeplerden dolayı makina çağında personel karşılar ve numune kabını müşteriye ramsaldır ve teknolojik kararları içermez. Man-
karmaşık sistemlerin ortaya çıkmasıyla birlik- verir. (Problem: Müşteri başvuru için kuruma gel- tıksal yapı, zaman içindeki teknolojik gelişmelere
te indirgemecilik düşüncesi yetersiz kalmıştır. mek zorunda kalıyor.) Örnek üzerinden devam edersek: karşı ön tasarıma kıyasla daha uzun ömürlüdür.
Zamanla sistem tasarımı, makina çağının alt Müşteri su numunesini kaba koyar, yeniden Sistem, web tarayıcı ile erişilebilecek bir ortam Bu aşamanın sonuçları bir rapor içerisinde yazılır.
seviyesinden sistem çağına evrilmiştir. Sistem kuruma gelir ve teslim eder. sunacak ve analiz başvurularını bu şekilde alacaktır.
çağında, bir sisteme tümleşik bir bütün olarak Laboratuvar personeli su numunesini alır ve Sistem, başvuru ile ilgili kurum personeline Ön tasarım
bakılır. Sistemin bileşenleri, aralarında etkileşe- elle yürütülen bir yöntemle (çeşitli kimyasallar ve mesaj atacak ve iş listesine ekleyecektir. Perso- Bu aşamanın ana sorusu şudur: Sistem, hangi
rek sistemin amaçlarını gerçekleştirir. Sistem ça- mikroskop incelemesiyle) numuneyi analiz eder. nel tarafından üzerine alınmadığı sürece görev teknolojik bileşenlerden oluşacak ve inşa edile-
ğının öne çıkan karakteristiği, öncelikle bileşen- Sonuçları yazılı bir rapor haline getirir ve müş- hatırlatması yapacak ve tüm zaman istatistikle- cektir? Bu aşamada, mantıksal tanımlama sıra-
lere bakmak yerine sistemleri yukarıdan aşağı bir teriyi raporun hazır olduğuna dair bilgilendirir. sında belirlenmiş olan sistem bileşenlerini hayata
yaklaşımla (top-down approach) tasarlamaktır. Müşteri kuruma gelir ve yazılı raporu teslim alır. rini tutacaktır. Kurum personelinin görevi üstlen- geçirmek için kullanılabilecek en uygun (optimum)
Buna parçalardan önce “büyük resmi görmek” de (Problem: Elle yapılan analizler yavaş olabiliyor mesiyle birlikte bir analiz etiketi oluşturacak ve teknolojik elemanlara (bilgisayarlar, cihazlar, me-
diyebiliriz. Zaman içerisinde, karmaşık sistemle- ve hata ihtimali yüksek oluyor. Müşteri sonuçları etiket basım makinesinden çıktı alacaktır. kanik parçalar, yazılımlar, vb.) ve bunlar arasındaki
rin tasarımında sistem mühendisliği standart bir almak için kuruma gelmek zorunda kalıyor.) Sistem, müşteriden gelen kaptaki su numune- arayüzlere karar verilir. Bu aşamanın sonucu, ön
yaklaşım olmuştur. Aşamanın sonuçları, işletim kavramı (CONOPS: si üzerinde yapılan talebe uygun olarak A, B ve C tasarım dokümanlarıyla kaydedilir.
Concept of Operations) belgesi olarak yazılır. analizlerini uygulayacaktır. Analiz esnasında olu-
Sistem Mühendisliği Yaklaşımı şan atıkları özel bir kabine gönderecektir.
Sistem mühendisliği yaklaşımı (yöntemi) başlıca Operasyonel analiz Sistem, analiz sonuçlarını içeren bir dosya oluş- Kaynakça
şu aşamaları içerir: Bu aşamanın ana sorusu şudur: Kullanıcılar yeni [1] Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, 2020.
Misyon analizi sistemden ne bekliyor? Bu aşamada, kurum fa- turup web sitesinde müşterinin erişimine açacaktır. https://sozluk.gov.tr/.
Operasyonel analiz aliyetlerinden hangilerinin sistem tarafından Sistem, analiz verilerinin gizliliğini, bütünlüğü- [2] R. Cloutier, C. Baldwin ve M. A. Bone, Systems
Gereksinim analizi destekleneceği kararlaştırılarak bir operasyonel nü koruyacaktır. Sistem, müşteri başvurusunun ve Engineering Simplified, CRC Press, 2015.
Mantıksal tanımlama kavram oluşturulur. Daha önceki aşamada be- rapor teslimatının yapıldığına dair bilgilerin inkâr [3] D. Liu, Systems Engineering, Design Principles and
Ön tasarım lirlenen problemler, operasyonel olarak çözüme edilemezliğini temin edecektir. Aşamanın sonuçları, Models, CRC PRess, 2016.
Sistem mühendisliği, hem ihtiyaç sahibi hem de kavuşturulur. Önceki örneği devam ettirirsek: sistem gereksinimleri belgesi olarak yazılır.
6 7
