Page 30 - bilgem-teknoloji-dergisi-8

Blokzincir BILGEM
TEKNOLOJI

kayıt defterini yanı blokzincir yapısını oluştururlar. Bu Bitcoin para iletim işlemi, işlem
noktada çifte harcama (double-spending) ya da işlem doğrulaması, ödeme işlemesi ve bitcoin
doğruluğu kontrolleri de yapılmaktadır. Madenciler arzını kontrol etmek için şifreleme kullanır.
onaylanan blokları için ödül olarak belirli sayıda para Kriptografi, eskiden beri bilgiyi güvence
biriminin yanı sıra para gönderim ücretlerini de alırlar. altına almak için kullanılmıştır; ancak bu
özel durumda, para birimlerinin arzını
İşlem Servis Sağlayıcıları (Processing Service Providers), bir yaratmaya ve kontrol etmeye hizmet
kısmı madencilerden oluşmakta ve ağ üzerinde bilgi eder. Kriptografinin arkasındaki kavram,
akışının doğruluk teyidi ve yayılımını sağlamaktadırlar. bir mesajı, bu mesajı deşifre etmek için
Kullanıcılar (Users), belirli satıcılardan sanal veya gerçek gerekli bir anahtara sahip olmayan herkes
ürün ve hizmetleri satın almak, kişiden kişiye ödeme çok kripto para sisteminde de kullanılan özet (hash) için okunamaz hale getirmek için belirli
yapmak veya yatırım amaçlı kripto para sistemini algoritması içeren emek ispatı (PoW), yapmalarını bir algoritma kullanılarak şifrelenmiş
kullanan aktörlerdir. Kripto para edinmenin beş yolu önerir, [5]. Wei Dai ise b-money isimli, Nick Szabo, olmasıdır. Bir Bitcoin işlemi temel olarak,
vardır: satın alma, sanal para birimleriyle ödüllendirilen bitgold isimli, kripto para çalışmaları yapmıştır, göndericinin elektronik adresinden alıcının
faaliyetlerde bulunma, madencilik yapma, ödeme veya [6,7]. Bu çalışmalar gerçek hayat uygulamasına elektronik adresine bitcoin transferini
bağış / hediye olarak kabul etme. dönüşmemiş olsa da günümüzdeki kripto paralarının kolaylaştıran imzalı bir mesajdır.
sistem mimarilerinin temelini atmışlardır. Bitcoin, dijital imzalar ve kriptografik özet
Cüzdan Sağlayıcılar (Wallet Providers), kullanıcılara sanal
para birimlerine ait kriptografik anahtarlarını depolama, 2008 Aralık ayında, “Bitcoin: A Peer-to-peer Electronic algoritması olmak üzere iki şifreleme
imzalı para gönderim hazırlama ve tüm bu süreçleri Cash System” başlıklı teknik yazı, Satoshi Nakamoto yapıtaşı kullanır. Dijital imzalar, alıcının
yönetme gibi işlemler için dijital cüzdan hizmeti rumuzu kullanılarak bir kriptografi e-posta listesine paranın belirli bir göndericiden geldiğini
sunmaktadırlar. Temel olarak, kullanım durumlarına gönderilmiş ve akabinde blokzincir teknolojisini doğrulamasını, gönderenin para gön-
ve siber saldırılara karşı güvenlik sağlama kriterlerine dünyaya tanıtacak sistem çalışmaya başlamıştır, derimini reddedememesini ve işlem bü-
göre farklılık gösteren iki tür cüzdan vardır: çevrimiçi [8]. Satoshi 2009 Ocak ayında ilk Bitcoin kripto tünlüğünün korunmasını sağlamaktadır.
cüzdanlar (sıcak depo) ve çevrimdışı cüzdanlar paralarını üretmeye başlamıştır. Satoshi, daha Kriptografik özet fonksiyonları ise krip-
(soğuk depo). İşlevsel bir bakış açısıyla, masaüstü sonraki açıklamalarında, Bitcoin’in, b-money ve tografik anahtarlardan elektronik adres
bilgisayarlar, mobil cihazlar veya bulut bilişim tabanlı bitgold fikirlerinin bir gerçeklemesi olduğunu ifade üretilmesini, para gönderim işlemlerinin blok içinde
uygulamalar üzerinden bu hizmetler sunulmaktadır. etmiştir. 2011 yılında ise sistem kodlarının gelişimini bozulmadan etkin kaydının korunmasını ve oluşturulan Parasal sistemlerin ortaya çıkardığı en önemli
Bununla birlikte, kullanıcılar bir cüzdan sağlayıcı topluluğu devrederek, kenara çekilmiştir. Hala daha blokların değiştirilemez bir şekilde birbirlerine bağ- teknoloji dağıtık kayıt defteri teknolojileri (distributed
kullanmadan, bir cüzdan ayarlayabilir, bakımını ve gerçek kimliği bilinmemekte ve araştırılmaya devam lanmasını zorunlu kılar. ledger Technologies, DLT) olmuştur. Bir yandan yaygın
yönetimini kendileri üstlenebilirler. edilmektedir. Bitcoin sistemi, Bitcoin Protokolü olarak bilinen kullanımına yakın sanal para sistemi geliştirme çabaları
Borsalar (Exchanges), kullanıcılara reel para birimlerine Bitcoin (BTC) üzerine tartışmalar halen devam etse de, bir dizi kurala göre çalışır. A kişisi B kişisine belirli devam ederken, bilişim sistemleri ve çözümlerinin DLT
karşılık kripto para veya kripto paralar arası alım satım kripto para sistemleri içerisinde en popüler ve yaygın miktarda bitcoin ödemek istediğinde, ödeme talimatı ile çözümü yönünde ciddi çalışmalar bulunmaktadır.
hizmetleri sunmaktadırlar. olarak kullanılan olma özelliğini devam ettirmektedir. diğer ödeme talimatlarıyla birlikte sisteme yerleştirilir. Tarihsel akışı aksi yönde olsa da, günümüzde kripto
2017 Aralık ayında 1 Bitcoin’in değeri 70,000.00 Madenciler, ödemeleri doğrular ve Bitcoin Protokolü para sistemleri artık DLT’nin bir uygulaması konumuna
Ticaret Platformları (Trading Platforms), sanal olarak Türk Lirası’na ulaşmıştır, 2019 Kasım itibariyle 1 tarafından oluşturulan ve belirtilen hesaplama gelmiştir.
alıcı ve satıcıları bir araya getiren pazar olarak işlev BTC yaklaşık olarak 39,895 Türk Lirası seviyelerinde gerektiren zorlu bir matematik problemini çözerek yeni
görmektedirler. Bununla birlikte, borsaların aksine, değerlenmektedir. Coinmarketcap verilerine göre oluşturulan bir bloğa kaydeder. Madenciler hizmetleri Kullanılabilirliği, güvenirliği gibi tartışmalar tüm hızıyla
işlem platformları alım satım işlemlerine genel 4,855 farklı kripto para birimi, binlerce işlem borsası için iki şekilde ödül alırlar: para gönderim işlemlerini
itibariyle dahil olmazlar. bulunmakta ve kripto para piyasa değeri 1 katrilyon onaylama sürecinde yaratılan ücretler ve yeni blok devam etse de, günümüz teknolojilerinin sanal para
sistemine ihtiyaç duyduğunu ve mevcut sistemlerin
Kripto Para Tarihi Türk Lirası civarında seyretmektedir. Bitcoin, kripto ile üretilmesine izin verilen bitcoinler. Madenciler bu yetersiz kaldığını söylemek mümkündür. Hem kripto
ödülleri alabilmek için birbirleriyle yarışmaktadırlar.
Sanal para sistemlerine yönelik ihtiyaçların para piyasasının yaklaşık 65,9%’unu oluşturmaktadır. para sistemi, hem de dağıtık kayıt defteri tabanlı bilişim
giderilmesi konusunda öncü çalışmalardan bir tanesi, Kripto para sistemlerinin piyasa değerlerine göre Bitcoin, daha önce belirtilen reel ve sanal para sistemi çözümlerinin çalışılmasının gerekliliği su götürmeyen
David Chaum tarafından 1983 yılında yayınlanan bir mevcut ilk sıralamasını Şekil 1’de bulabilirsiniz. fonksiyon ve özelliklerini karşılaması sebebiyle bir gerçek olarak karşımızda durmaktadır.
makale [3] ile ortaya atılmıştır. Chaum sonrasında Kripto Para Mimarisi ve Yapıtaşları para olarak ele alınmaktadır. Günümüzde yaygın
bu araştırmalarını temel alarak “DigiCash” adlı Kripto para birimi sistem mimarileri farklılık olarak değerli bir emtia karşılığı olmayan itibari para Kaynakça
elektronik para firmasını 1990 yılında kurmuştur. göstermektedir. Buna rağmen, yaygın kullanımı ve kullanılmaktadır. Teoride yeni açılacak madenler [1] European Central Bank. (2012). Virtual Currency Schemes. https://www.
Kullanıcılar “eCash” adlı paralarını banka tarafından öncü olması nedeniyle, Bitcoin sistem mimarisini ve bulunacak rezervlerle dolaşıma çıkabilecek altın ecb.europa.eu/pub/pdf/other/virtualcurrencyschemes201210en.pdf
kriptografik olarak imzalanmış dijital bir formatı genel çerçeveyi açıklamak için kullanmak mümkündür. miktarını kestirmek mümkün değildir. Bu durum altın [2] European Central Bank. (2015). Virtual currency schemes–a further analysis.
bilgisayarlarında tutup, bu dijital parayı anlaşmalı Bitcoin para iletim işleminin gerçeklenmesi ve kayda gibi güçlü bir emtia için dahi çıkarımındaki zorluk, emek https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/virtualcurrencyschemesen.pdf
[3] Chaum, D., Blind signatures for untraceable payments. Advances in
her hangi bir kurumda, kredi kartı numarası gibi bir alınışının genel akışı Şekil 2’de verilmiştir. gereksinimi ve arz/talep dengesine dayalı değerlemeyi Cryptology Proceedings of Crypto 82 (3): 199–203, 1983.
bilgi paylaşımı yapmadan, gizli ve güvenli bir şekilde belirsiz kılmaktadır. Bitcoin’de ise madencilikle elde [4] Haber S., Stornetta W.S., “How to time-stamp a digital document,” In
kullanabiliyorlardı. Bu şirket 1998 yılında yeterli edilebilecek Bitcoin miktarı toplam 21 milyon Bitcoin Journal of Cryptology, vol 3, no 2, pages 99-111, 1991.
kullanıcı sayısına ulaşamadığından dolayı iflas etmiş ile sabitlenmiştir. [5] Back A., “Hashcash - a denial of service counter-measure,”http://www.
hashcash.org/papers/hashcash.pdf, 2002.
olsa da getirdiği kavramlar ve yaklaşımlar ilerideki [6] Dai W., “b-money,” http://www.weidai.com/bmoney.txt, 1998.
çözümler için esin kaynağı olmuştur. Günümüzde Bitcoin bloklarının elde edilmesi için ciddi [7] Szabo N., “Bit Gold”.Unenumerated. Blogspot.
miktarda işlem gücü gereksinimi nedeni ile kayda http://web.archive.org/web/20151121081112/http://unenumerated.
Haber ve Stornetta’nın 1991 yılına ait makalelerinde değer bir elektrik tüketimi söz konusudur. İşlem gücü blogspot.com:80/2005/12/bit-gold.html, 2005.
[4], belgelerin, zaman damgalı olarak, kurcalanamaz ve enerji olarak yüksek girdi gereksinimi dahi Bitcoin’e [8] Nakamoto, S., Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system. bitcoin.org.
veya geriye dönük olarak değiştirilemez bir şekilde değer atfeder niteliktedir. Her 210 bin blokta bir (210 https://bitcoin.org/bitcoin.pdf, 2008.
[9] Dabrowski, M., & Janikowski, L., Virtual currencies and central banks
saklanması için kriptolanmış güvenli bir blokzincir bin blok ortalama 4 senede üretilir) üretilen bitcoin monetary policy: challenges ahead. https://www.europarl.europa.eu/
kullanımı önerilmiştir. Sonraki yıl, tasarımlarına miktarının yarılanmasından ve toplam üretilebilecek cmsdata/149900/CASE_FINAL%20publication.pdf , 2018.
blok kavramını da eklemişlerdir. Adam Back, 1997 bitcoinin 21 milyonla sınırlanmış olmasından yola [10] Söderberg, G., (2018), “Are Bitcoin and other crypto-assets money?”
yılında tanıttığı hashcash sisteminde, e-posta çıkılarak Bitcoin’in gelecekte daha da büyük değer Economic Commentaries. Sveriges Riksbank.
www.riksbank.se/globalassets/media/rapporter/ekonomiska-kommentarer/
gönderimlerindeki spam ve DOS saldırılarını kazanacağı iddia edilmekte ve tartışmalar devam engelska/2018/arebitcoin-and-other-crypto-assets-money. 2018.
engellemek için eposta göndericilerin, bugünkü pek etmektedir.

28 29