Page 28 - bilgem-teknoloji-dergisi-8

Blokzincir
Kripto Para
Sistemleri
Kripto para, eşler Dr. İsa Sertkaya - Başuzman Araştırmacı / BİLGEM UEKAE Araştırma
arası işleyen oplumların para kavramını kullanmaya başlamalarının
tarihsel kökenini tam olarak tespit etmek zordur. Ancak,
dağıtık bir T başlarda gerçek değere sahip emtia para kullanılırken,
ilk
zaman içerisinde özellikle kolay taşınabilirlik amacıyla, “meta
sistemde başlıca destekli” yani temel emtiayı temsil eden ve aslında öz değeri
bulunmayan paralar kullanılmaya başlandı. Günümüzde ise,
görevi değer artık ekonomiler merkezi bir otorite tarafından basılan ve yasal
güvence ile taahhüt altına alınan fiat para temelli bir yapıya
takas aracılığı dönüşmüş durumdadır. Merkezi otoriteye duyulan güvenden
hareketle toplum, alışverişlerinde bu parayı kullanmakta ve
temelde güven ilişkisi bu sistemi ayakta tutmaktadır. Bu nedenle
yapmak olan bir fiat para sisteminin sürdürülebilirliği için en önemli unsur
güvendir.
dijital varlıktır.
Yapısı nasıl olursa olsun, geleneksel kullanım alışkanlıkları
sonucunda, değişim aracı, hesap birimi ve değer birikimi olarak
kullanılmakta olan para; toplum ihtiyaçları ekseninde üretilen,
geliştirilen, zamana ve gereklere uyum sağlayan sosyal bir kurum
hüviyetine bürünmüştür. Bu bağlamda, paranın son teknolojik
gelişmelerden ve internetin yaygın olarak kullanılmasından
etkilenmesi şaşırtıcı değildir [1].
Sanal Para Birimi Nedir?
Avrupa Merkez Bankası 2012 yılında yayınlamış olduğu Sanal
Kur Sistemleri raporu, sanal para birimi terimini “genellikle
geliştiricileri tarafından verilen ve kontrol edilen ve belirli bir
sanal topluluğun üyeleri arasında kullanılan ve kabul edilen, yasal
olarak düzenlenmeyen dijital para türü” olarak tanımlamakta ve
sanal para sistemlerini üç başlık altında sınıflamaktadır, [1].
26
BILGEM
TEKNOLOJI
Kapalı sanal para birimi sistemleri, bazen “sadece oyun Kullanılabilirliği, güvenirliği gibi
içi” olarak betimlenmekte ve reel ekonomiyle neredeyse
hiçbir bağlantısı bulunmamaktadır. Kullanıcılar genel-
tartışmalar tüm hızıyla devam etse de,
likle bir abonelik ücreti öder ve ardından çevrimiçi
performanslarına dayalı olarak sanal para kazanırlar. günümüz teknolojilerinin sanal para
Sanal para birimi yalnızca sanal topluluk içinde sunulan
sistemine ihtiyaç duyduğunu ve mevcut
sanal ürün ve hizmetleri satın alarak harcanabilir ve
sistemlerin yetersiz kaldığını söylemek
teoride sanal topluluk dışında alınıp satılamaz.
mümkündür.
Tek yönlü akışı olan sanal para birimi sistemleri,
doğrudan gerçek para birimini belirli bir döviz kuruyla
kullanarak satın alınabilir, ancak orijinal para birimine yeni para birimlerinin oluşturulmasını sağlamak
geri alınamaz. Dönüşüm koşulları, şema sahibi için eşler arası ağ yapılarını, dağıtık kayıt defteri
tarafından belirlenir. Bu sistemler, sanal ya da bir kısım teknolojilerinin bir uygulaması olan blokzincir yapılarını
gerçek ürün ve hizmetleri satın almak için kullanılsa da ve en önemlisi kriptografik yapıtaşlarını kullanır. Bu
tekrar reel paraya dönüştürülemezler. bağlamda kripto paralar iki yönlü akışı olan sanal para
birimi sistemlerinin en çarpıcı örneklerindendir.
İki yönlü akışı olan sanal para birimi sistemleri, döviz
kurlarına göre döviz cinsinden sanal para alım-satımına Kripto para birimi ekosistemleri esas olarak, daha
imkan tanır. Gerçek dünyayla birlikte çalışabilirliği önceki ödeme sistemlerinde bulunmayan yeni aktör
kategorilerini barındırmaktadır [2], bunlardan öne
bakımından diğer herhangi bir dönüştürülebilir para
birimine benzer. Bu sistemler hem sanal hem de gerçek çıkanları şunlardır:
mal ve hizmetlerin satın alınmasına izin verir.
Bu noktada, her ne kadar nüans olarak görülse de Mucitler (Inventors), sanal bir para birimini oluşturur
ve çalışacağı ağın teknik bölümünü geliştirir. Bazı
sisteme etkisi nedeniyle önemli olan bir hususa daha durumlarda, bu şahıslar veya kuruluşlar bilinmektedir,
dikkat etmek gerekir. Sanal para ile elektronik para diğer durumlarda ise kimlikleri bilinmemektedir.
kavramları mevcut yasal düzenlemeler nedeniyle
aynı kavramları ifade etmemektedirler. Avrupa İhraççılar (Issuers), sanal para birimlerini üretebilirler.
Birliği’nde Elektronik Para Direktifi (2009/110/ Tasarıma bağlı olarak, sistemdeki toplam para hacmi
EC), Türkiye’de ise 6493 sayılı Kanun çerçevesinde önceden veya talebe bağlı olarak belirlenmektedir.
elektronik para tanımları yapılmakta ve yasal sınırlar Merkezi kripto paralarda ihraççı aynı zamanda kullanım
açıkça belirtilmektedir. Bu mevzuatlar uyarınca,
herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç kurallarını belirler ve birimleri dolaşımdan çekme
edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir yetkisini elinde bulundurur. Merkezileşmemiş kripto
sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı paralarda ise “madenciler” tarafından gerçekleştirilen
ve işleyişi itibarıyla Kanun kapsamında elektronik faaliyetler sonucunda otomatik olarak yeni birimler
para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de oluşturulmaktadır.
Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi mümkün
görülmemektedir. Madenciler (Miners), bazen grup halinde de çalışan,
gönüllü olarak sistemin gerektirdiği hesaplama
Kripto Para Nedir? işlemlerini yapan kişilerdir. Kullanıcıların yapmış
Kripto para, eşler arası işleyen dağıtık bir sistemde oldukları para gönderim işlemlerinden (transaction)
başlıca görevi değer takas aracılığı yapmak olan bir oluşan bir kümenin onaylanması için oluşturulan
dijital varlıktır. Bu dağıtık sistem; işlemleri doğrulamak ve blok adı verilen veri yapısını oluşturmakta ve
ve güvence altında tutmak, ve belirli bir kural dahilinde doğrulamaktadırlar. Bu bloklar ardı sıra bağlanarak
27