Page 76 - bilgem-teknoloji-dergisi-9

Blokzincir
Bir Merkeziyetsiz
Finans Uygulaması:
Menkul Değer
Tokeni
Akıllı kontrat, üçüncü
taraflar olmadan sözleşme
şartlarının doğrulanması veya
yürütülmesi amacıyla dağıtık
ağ üzerinde oluşan dijital
belgeleri gerçekleyen bilgisayar
protokolüdür.
Özcan Aytaç – Uzman Araştırmacı / BİLGEM
erkeziyetsiz finans (Decentralized Finans - DeFi), standardı örnekleridir. ICO (Initial Coin Offering) ya da
blokzincir ağı üzerinde oluşturulmuş borç alıp türkçesiyle “Erken Aşama Fonlama” olarak adlandırılan
Mverme ve takas işlemleri gibi finansal enstru- bu fon toplama yöntemi, erken aşama yatırımcılara, giri-
manları uçtan uca protokollerle gerçekleştiren, otorite- şimci firma tarafından ileride sağlayacağı vadedilen ürün
den bağımsız uygulamalar eko sistemidir. Hayatımıza ilk ve hizmetlerde kullanılacak olan kripto para türü olan
defa bitcoin ile giren DeFi uygulamaları işlem hacmi akıllı utility tokenlerin yatırım miktarı oranında dağıtımını yap-
kontratlarla beraber giderek artmaktadır. maktaydı. Yatırımcıların beklentisi ise bu ürün ve hizmet-
lerin hayata geçmesi ile ellerindeki utility token değerinin
1994 yılında Nick Szabo’nun akıllı kontrat fikrini önerme- artması ve bundan kar sağlamaları şeklindeydi. Girişimci
siyle temelleri atılmış ve Vitalik Butterin tarafından 2015 firmanın ürün ve hizmetlerinin kullanılacağı sürdürülebi-
yılında Ethereum vakfının kurulmasıyla hayata geçmiştir. lir bir ekosistem kuramaması durumunda yatırımcıların
Akıllı kontrat, üçüncü taraflar olmadan sözleşme şartla- sahip olduğu tokenlerde bir değer artışı mümkün görün-
rının doğrulanması veya yürütülmesi amacıyla dağıtık ağ müyordu.
üzerinde oluşan dijital belgeleri gerçekleyen bilgisayar
protokolüdür. Akıllı kontratlar sayesinde doğrulama hiz- Ayrıca utulity token sahipliği firma/proje üzerinde her-
meti sağlayan noter ve benzeri taraflara ihtiyaç ortadan hangi bir hak sahipliği sağlamamaktaydı. Bu durum,
kalkmıştır. Enerjiden telekominikasyon uygulamalarına, içinde dolandırıcılık örnekleri de olan birçok spekülasyo-
eğitime, emlağa, sanata ve finansal uygulamalara kadar na yol açmıştı. Toplanan fonların kripto ödemeleri üze-
yaygın bir kullanım potansiyeline sahip olan akıllı kont- rinden alınması ve girişimci firmaların vadedilen ürün
ratlar, blokzincir teknolojilerinin günlük hayata yansıyan ve hizmetleri sağlayacak paydaş desteği ve tecrübeli
en somut örneklerinden biri halini almıştır. ekip üyelerine sahip olmaması, yatırımcılar tarafından
hep kuşkuyla karşılanıyordu. Ayrıca fon toplama süreci,
Erken Aşama Fonlama (Initial Coin Offering) ürün/hizmet geliştirme süreci, firma ve yatırımcı profili
En bilinen akıllı kontrat örneklerinden biri fon toplama gibi alanların şeffaflıktan uzak oluşu izlenebilirliği engel-
amacıyla oluşturulan ve başlangıç aşamasındaki giri- lemekteydi. Bu durum hem yatırımcı tabanın genişleme-
şimlerin topladıkları fon karşılığında yatırımcılara da- sini önlemekte hem de iyi projeler ile kötü niyetli projele-
ğıttıkları tokenlere ait sahiplik bilgisini gösteren ERC20 rin ayrımını zorlaştırmaktaydı.
74
Kamu kurumları, regülasyon yapıcı kuruluşlar ve yerleşik finans sistemi, kripto
para ve blokzincir teknolojilerini bir realite olarak kabul etmekte ancak mevzuatlara
uyumsuzluğu ve şeffaflıktan yoksun oluşu sebebiyle mevcut finansal sisteme
Kamu kurumları, regülasyon yapıcı kuruluşlar ve yerle- Finansal piyasaları düzenleyici kuruluşları ilgili mev-
entegrasyonu konusunda direnç göstermektedir.
şik finans sistemi, kripto para ve blokzincir teknolojile- zutlar kapsamında ikna edecek, gelişen akıllı kontrat
teknolojileri ve kripto paraların getirdiği avantajlar
rini bir realite olarak kabul etmekte ancak mevzuatlara
kapsamında ise yatırımcıları da tatmin edecek yeni bir
uyumsuzluğu ve şeffaflıktan yoksun oluşu sebebiyle,
mevcut finansal sisteme entegrasyonu konusunda
yaçları noktasında önerilen çözüm ise Menkul Değer
hep direnç göstermektedir. ICO’ların neden bir yatırım araç gereksinimi ortaya çıkmıştır. Tüm tarafların ihti-
enstrümanı olarak kabul edilemeyeceği üzerine yapı- Tokenleridir.
lan ciddi tartışmalar, bizi 1946 tarihli SEC.V.W.J.HO- Menkul Değer Tokeni (MDT)
VEY Co. davasına kadar götürmektedir. Bir firmanın
portakal bahçelerinin kullanım hakkı üzerinden oluşan ERC20 akıllı kontratların bir alt türü olan menkul de-
ğer tokenleri, yerleşik finans piyasası ile kripto para ve
bu dava sonucunda Amerikan Yüksek Mahkemesi, akıllı kontrat teknolojileri arasında bir köprü görevi gör-
yatırım sözleşmelerinin unsurlarını belirlemiş ve ilgili
unsurları ifade etmek için Hovey Test terimini bir ge- mektedir. Bir dijital varlığa ait oransal sahiplik yüzde-
sini gösteren bu akıllı kontrat türü, piyasa düzenleyici
nel ifade haline getirmiştir. Bu ifade kapsamında ilgili kurumların mevzuatlarına göre özelleştirilebilmekte,
sözleşmelerin mevzuat gereksinimleri yeniden düzen-
lenmiştir. ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu şeffaf izlenebilir yapısıyla hovey teste uygun hale geti-
rilebilmektedir. Utility tokenlerden farklı olarak bu akıllı
(SEC), ICO’ların bir yatırım sözleşmesi olarak kabul kontratlar, bir ürün veya hizmetin satın alınması ama-
edilebilmesi için hovey testine tabi tutulmasını şart cıyla kullanılmamakta onun yerine bir dijital varlığa ait
koşmuştur. sahiplik veya kullanım haklarını temsil etmektedir..
Bu teste göre bir ICO sözleşmesinin yatırım sözleş- MDT’ler varlık sınıfından başlayarak transfer sınırla-
mesi olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki soruların maları ve sahiplik profiline kadar farklı kategorilerden
tümünden geçer not alması gerekmektedir. birçok sınırlamaya tabi tutulmaktadır. Bugün bankacı-
‣ Yatırım karşılığında bir ödeme alınıyor mu? lık sisteminde yaygın olarak kullanılan ve MDT’ler için-
‣ Yatırımdan bir kar /gelir beklentisi var mı? de bir zorunluluk olan KYC – AML (Know Your Custo-
‣ Yatırımın gelir beklentisi üçüncü parti hizmetlere ya mer – Anti Money Laundering), müşterini tanı ve kara
da yatırımcı veya kurucuların çabalarına bağlı mıdır ? para aklama karşıtı entegrasyonlar, bu sınırlamalara
‣ Yatırım bir şirkete/girişime yapılıyor mu? örnek olarak verilebilir.
Menkul Değer Tokeni Yaşam Döngüsü
75