Page 80 - bilgem-teknoloji-dergisi-9

Kuantum

Dr. Kadir Durak – Uzman Araştırmacı, Dr. Hatun Çınkaya Yılmaz - Uzman Araştırmacı / BİLGEM TDBY

ünümüzde kuantum teknolojileri denildiğinde pek ziksel etkileşim olmadan da birbiriyle bağlantılı olabilmesi-
çoğumuzun aklına ilk olarak kuantum hesaplama dir. Yani iki foton tek bir fiziksel sistem gibi davranır ve biri
Gve kuantum bilgisayar gelmektedir fakat kuantum için bir ölçüm yapıldığı zaman ortaya çıkan etki diğerinde
teknolojilerinin kullanılabileceği daha pek çok farklı alan de görülür. Kuantum teknolojilerinde bilgi fotonlarla taşınır
bulunmaktadır. Ülkemizde kuantum fiziği alanında teorik ve ölçüm kavramı kuantum mekaniğinde yıkıcı bir etkendir.
olarak çalışmakta olan çok değerli bilim insanları bulun- Böylece bir bilginin taşınması sırasında sisteme müdaha-
masına rağmen, metroloji anlamında doğrudan atom altı le ettiğinizde yani araya üçüncü bir unsur koyduğunuzda
parçacıkları kullanan deneyler, son birkaç yılda yeni yeni bu kurgu yok olmaktadır. Diğer bir deyişle, kuantum fiziği
TÜBİTAK BİLGEM öncülüğünde yapılmaya başlanmıştır. yasaları ile güvenlik unsuru tamamen garanti altına alın-
Kuantum teknolojileri tüm dünya için çok yeni bir alan ol- maktadır.
ması sebebiyle, yapılacak çalışmalara katkı sağlamak ül-
kemiz çıkarları açısından çok önemlidir. Dolanıklık dediğimiz durum, temel bir kuantum olayıdır ve
hiçbir şekilde atlatılamaz. Bu sebeple dijital imza, kimlik
doğrulama gibi üstün güvenlik önlemleri gerektiren günlük
Kuantum fiziğini anlamaya yönelik çalışmalar hem dünya- uygulamalar için de dolanıklık prensibinin kullanılması bü-
da hem de ülkemizde büyük bir merak konusudur. yük fayda sağlayacaktır. Bahsi geçtiği gibi, ku-
Kuantum mekaniği dediğimizde aslında bo- antum teknolojileri dendiğinde herkesin
yut değiştirerek, maddenin hem dalga aklına ilk gelenin kuantum bilgisayar-
hem parçacık özelliklerini gözle- ları olduğu ifade edilmiştir. Bu bil-
meye başlamaktayız. Bu durum gisayarların geliştirilmesiyle ve
günlük deneyimlerimizle birebir yaygınlaştırılmasıyla, çözümü
örtüşmediği için de kuantum klasik bilgisayarlarla müm-
mekaniği kavramını anla- kün olmayan problemlerin
mak haliyle oldukça zor yüksek performansla çok
hale gelmektedir. hızlı bir şekilde ve tek se-
ferde kolayca çözülebil-
Kuantum teknolojilerinin mesi mümkün olacaktır.
gelişmesi ve bu alanda Bu da ekonomiden milli
güvenliğe kadar pek çok
deneyler yapılarak ürün dilecektir.
alanda etkili olacak ve
KUANTUM olduğu gibi ciddi bir ekip analiz ise kriptografi özelliğine sahip
elde etmeye yönelik çalış-
büyük ilerlemeler kayde-
malar, her bilim alanında
çalışması ve yeterli iş gücü
Bildiğimiz gibi kriptografi,
planlaması gerektirmektedir.
bilginin güvenli ve gizli bir
Bu ekip çalışması Türkiye’de
şekilde iletilmesini sağlayan
son yıllarda güçlü bir şeklide oluş-
yöntemleri içermektedir. Kripto
maya başlamıştır. Kurulan sistemleri
daha ucuz ve ulaşılabilir hale getirmek
Teknolojileri ise üzerinde durulması gereken bir diğer ko- havale işlemleri, ticari işlemler, askeri mesajlar, savunma
yapıların kırılmasında kullanılan teknikleri
inceler. Kripto analiz sayesinde kredi kartından
nudur. Çünkü kendi teknolojimizi üretmenin yanı sıra
ileriki aşamalarda yaygınlığını arttırmak da ülke olarak he-
gibi kritik konularda güvenlik sağlanır. Bunlara rağmen,
deflerimiz arasında olmalıdır.
klasik kriptografi tekniklerinde şifreli mesajların dinlenme
olasılığı her zaman vardır.
Kuantum fiziği, atom altı parçacıklarda açıkça görünen ve
klasik mekanik yasalarıyla açıklayamadığımız bir fizik ala-
nıdır. Kuantum teknolojileri özellikle süperpozisyon ve do-
meyi dinleme olasılığını tamamen ortadan kaldırmaktadır.
lanıklık gibi kavramları kullanarak, fizik ve mühendislik bi- Kuantum kriptografi ise, üçüncü bir tarafın bir haberleş-
limlerinin birleştirilmesiyle ortaya çıkmıştır. Özellikle kuantum bilgisayarları geliştikçe,
Ülkemizde kuantum fiziği alanında teorik olarak Burada sözü geçen süperpozisyon kavramı, Kuantum belli bir algoritma kullanılarak şu anda kırı-
lamayan kripto sistemlerinin kırılması müm-
çalışmakta olan çok değerli bilim insanları bir parçacığın kuantum durumunun aynı teknolojilerinde kün olacağından, ciddi bir güvenlik zafiyeti
anda farklı durumlarda olabilmesi anlamına
bulunmasına rağmen, metroloji anlamında doğrudan gelmektedir ve bir kubit buna örnek olarak bilgi fotonlarla oluşacak ve kuantum kriptografi teknikleri-
atom altı parçacıkları kullanan deneyler, son birkaç gösterilebilir. Klasik bilgisayarlarda kullanı- taşınır ve ölçüm ne olan ihtiyaç daha da artacaktır.
lan bir bit ya 1 ya da 0 olabilir. Oysa kubit
yılda yeni yeni TÜBİTAK BİLGEM öncülüğünde olarak adlandırılan kuantum bit, aynı anda kavramı kuantum Kuantum Haberleşme
yapılmaya başlanmıştır. hem 1 hem de 0 durumunda olabilmektedir. mekaniğinde yıkıcı TÜBİTAK BİLGEM olarak kuantum teknolo-
jileri ile ilgili çalıştığımız başlıca konulardan
Kuantum dolanıklık, iki benzer parçacığın, bir etkendir.
örneğin fotonun, aralarında herhangi bir fi- biri kuantum haberleşmedir. Bununla ilgili

78 79