Page 17 - bilgem-teknoloji-dergisi-8

Blokzincir BILGEM
TEKNOLOJI

blokzincir bilgisayarlarını kimin işlettiğine bağlı olarak
alt sınıflara bölünmektedir. Açık (Public) blokzincir Quantum Bilgisayar Tehditi: Kriptografik işlemelere
ağına isteyen herkes katılabilir. Bitcoin ve Ethereum ait izler, her düğüm üzerinde depolandığı için, gelecekte
bu türün en çok bilinen örnekleridir. Özel (Private) kuantum bilgisayarın hayata geçmesi durumunda,
blokzincirlerinde ise ağa yeni düğümlerin katılımı, hem geriye doğru bilgilerin deşifre edilmesi hem de
ağın kurucularının daveti ve/veya tanımladıkları varlıkların izinsiz el değiştirebilmesi olasıdır.
kurallara göre olabilir. İzinli (permissioned) blokzincir
ise Açık ve Özel tipler arasındaki bir hibrit türdür. Kanuni Engeller: Blokzincirin aracıları kaldırarak
Her isteyenin girebildiği veya tek bir otoritenin onayı yerine geçebilmesi için pek çok kanuni düzenlemenin
ile ağa dâhil olduğu senaryolar yerine, sınırlı sayıda, de yapılması gerekmektedir. Örneğin çoğu ülke
önceden belirlenmiş düğüm bulunur. Konsorsiyum kanunlarında kripto paraların hangi değer tipi (para,
(consortium) veya federe (federated) blokzinciri adı değerli mal, hisse senedi, döviz vb.) olduğu bile tanımlı
Havuzu’nda toplanır. Düğümler, bu işlem havuzundaki da verilir (Örnek Ripple). Mutabakat süreci, önceden değildir.
işlemleri, diğer düğümler ile işbirliği içinde (mutabakat seçilmiş düğümler tarafından işletilir. Kullanıcıların
protokolleri ile) işleyerek, Kayt Defterinin (Blokzinciri), hangi tip işlemi (transaction) gerçekleştirebileceği Blokzinciri Teknolojisinin Geleceği
bütün düğümlerde bulunan kopyalarını aynı yapacak düzenlenebilir. Mahremiyet (Privacy). Blokzincirin kayıt defterinde, Blokzinciri teknolojisinin, her kullanım senaryosu
şekilde günceller. İşlem havuzundan alınan işlemlerin, kimlerin ne zaman işlem yaptığı ve üzerinde işlem ve iş modeli için uygun olduğunu söylemek doğru
öncelikle kayıt defterinin mevcut içeriği ile uyumlu Bitcoin en çok bilinen kripto para odaklı blokzincir yapılan verilerin bütün hayat hikâyesinin izlenebilir olmaz. Yönetilecek verinin üzerinde işlem yapan aktör
bir istek taşıdığı doğrulanır (işlem yapılmak istenen platformudur. Bitcoin platformu üzerinde, amacı kripto olması, mahremiyet açısından istenen özellik değildir. sayısı ve aralarındaki güven ilişkileri irdelenerek bu
veri gerçekten var mı ve bu işlemi yapmaya uygun bir para transferinden başka olan yeni özel sistemler Kripto para blokzincirlerinin büyük çoğunluğunda teknolojinin kullanımına karar verilmelidir. Anlam
durumda mı, işlemi yapmak isteyen kullanıcı bu işlemi oluşturmak için, işlem kayıtları içinde zaman damgası işlemler herkes tarafından izlenebilir. Hesapların ve değer içeren herhangi bir varlığın, herhangi bir
yapmaya yetkili mi, vb.). ile depolanan, çeşitli iş senaryolarına ait bilgileri anonim olması yeterli değildir, ifşa olduğunda, geçmiş aracıya ihtiyaç duymadan, güvenli bir şekilde kaydının
tutmaya dayalı yöntemler kullanılmaktadır. ve gelecek tüm hareketler de ifşa olabilmektedir. tutulması ve bu kayıtların sahipliğinin paylaştırılması
Bu kontrolleri geçen işlemlerden (sistemden sisteme Burada hareketlerin otoritelerce izlenememesi, vergi- veya aktarılması ile birlikte, bugüne kadar henüz
değişkenlik gösteren sayı ve miktarda) bir kısmı, Ethereum, kripto para olarak kullanılmanın yanında, lendirilememesi ve illegal işlerde kullanılma ihtimali keşfedilmemiş çok farklı iş modelleri üzerinde
kayıt defterine eklenmek üzere Blok haline getirilir. uygulama geliştiricilerin kendi, merkezi olmayan vb. nedenlerle mevcut düzene uygun olmadığı kabul çalışmalar devam etmektedir [7],[8].
Üretilen bu Blok’un kayıt defterine eklenebilmesi için, uygulamalarını geliştirmesine ve çalıştırmasına da edilir.
diğer onay düğümlerini de kapsayan bir mutabakat olanak ve akıllı kontrat desteği sağlayan açık blokzincir Öncelikle finansal teknolojiler alanında yorumlanıp
protokolü çalışır. Mutabakata ulaşılırsa, bu yeni blok, sınıfından bir platformdur. Ethereum, kurumsal dünya Kanun ve Düzenlemelerle Uyum Sorunları: Kişisel değerlendirilmiş olsa da başka pek çok uygulama
kayıt defterinin en taze zincir halkası olarak herkes içerisinde özel (private) blokzincir yapılarının oluş- verilerin blokzinciri üzerinde depolanması durumunda, alanı olacağı görülmektedir. Halen çalışılan uygulama
tarafından kayıtlara eklenir. Diğer düğümler de işlem turulmasında da kullanlabilir. Bu kapsamda “Kurumsal bütün düğümlerin erişimine açılması, özellikle kripto alanları arasına sürekli olarak yenileri eklenmektedir.
havuzlarından, bu blok içindeki işlemleri (artık işlenmiş Odaklı Ethereum” olarak nitelendirdiği Quorum adlı para blokzincirlerinin, ülkelerin politikaları ile uyumu Günümüzde birçok kurum yeniden kurgulanan
oldukları için) silerler. platform geliştirilmiştir. Quorum, düğümler üzerindeki konusu henüz tamamlanmamıştır. kullanım senaryolarıyla ilgili Ar-Ge süreçlerini ve pilot
çalışmalarını sürdürmektedir. Blokzincir teknolojisi,
Enclave adı verilen kripografik donanım bileşenleri Ölçeklenebilirlik: Depolama alanı, haberleşme ve yeni uygulama alanları, yeni teknolojik bileşenler ile
Madenci düğümleri, sürekli olarak blok üretme işi sayesinde, içeriği gizlenebilen işlemler yapılmasına da işlem hızı açısından ölçeklenebilirlik bariyerleri vardır. kendi ekosistemini genişletmeye ve giderek büyüyen
ile meşguldürler. Örneğin Bitcoin vb. blokzincirlerde imkân sağlar. Sürekli büyüyüyen kayıt veritabanı boyu bir sorun teşkil kitleler tarafından benimsenmeye devam etmektedir.
PoW (Proof-of-Work) tabanlı mutabakat protokolü etmektedir. Blokzincirler, mutabakat algoritmaları
işletilir [3]. Herhangi bir madenci bilgisayarının, Hyperledger, Linux Vakfı tarafından Aralık 2015’te ve kriptografi yoğun işlemler nedeniyle, günümüzde
İşlem havuzunu kullanarak hazırladığı aday bloğu, başlatılan açık kaynak kodlu bir blokzincir plat- kullandığımız ödeme sistemlerinin işlem hızından çok
sisteme yeni güncelleme olarak önerebilmesi ve diğer formudur. Hyperledger kapsamındaki projelerin en daha yavaş bir hıza sahiptir. REFERANSLAR
düğümlerce de kabul görmesi için, sistemin o anki bilinenlerinden olan Hyperledger Fabric blokzincir [1] Blockchain İçin Kavramsal Mimari, Blockchain Türkiye Platformu Teknoloji
zorluk derecesine uygun olarah hash bulmacasını platformu, pek çok kurumsal dönüşüm projesinde Çalışma Grubu Raporu, Mayıs 2019
çözmesi gerekir (Bkz. Mutabakat Protokolleri). Hash kullanıllan izinli bir blokzinciri platformu türüdür. Aynı Maliyet, Elektrik Tüketimi: PoW tipli mutabakat [2] Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System, Satoshi Nakamoto,
bulmacası çözülen aday blok, diğer düğümlere de çatı altında geliştirilmeye devam edilen Hyperledger algoritması kullanan kripto para platformları, yüksek https://bitcoin.org/bitcoin.pdf, Aralık 2008
bildirilir. Indy blokzincir platformu ise merkezi olmayan dijital elektrik tüketimine sebep olurlar. Örneğin Bitcoin [3] Blind Signatures for Untraceable Payments, Chaum, David, Advances in
platformu, bir ayda Dünya elektrik tüketiminin %0,3’ünü
kimlik yönetimi konusunda özelleşmiş, izinli blokzincir tek başına gerçekleştirir. Cryptology Proceedings. 82 (3), pp. 199–203, 1983
Blokzincir Platformları türüdür. [4] How to Time-Stamp a Digital Document, Stuart Haber, and W. Scot
Açık kaynak kodları ile kullanılabilecek hazır durumda Stornetta, In Advances in Cryptology – Crypto ’90, pp. 437–455. LNCS V.
çeşitli Blokzincir platformları vardır. Blokzincir Ripple, temel olarak gerçek zamanlı bir uluslararası Siber Tehditler: Her ne kadar blokzincir düğümlerine 537, Springer-Verlag, 1991.
saldırılar sınırlı olsa da blokziniciri kullanan dış
platformları, blokzincir verilerine erişilebilirliğine ve para gönderim/ödeme amaçlı blokzincir platformudur. uygulamalara yönelik siber saldırılar görülmektedir. [5] The Eternity Service, Ross J. Anderson. Pragocrypt 1996.
R3 firması liderliğindeki konsorsiyum tarafından Cüzdanlardan özel anahtar çalma ve hesap ad- [6] Epidemic Algorithms for Replicated Database Maintenance, Demers,
geliştirilen Corda platformu, işletmeler arasında reslerinin gerçek kişilerle ilişkilendirilebilmesi için ağ Alan; Greene, Dan; and Terry, Doug. Proceedings of the Sixth Annual ACM
yasal sözleşmeleri kaydetmek, yönetmek ve oto- izlemesi gibi saldırılar yaşanmaktadır. Symposium on Principles of Distributed Computing. PODC ‘87, pp. 1–12.
matikleştirmek ve finansal piyasalardaki uygulamalara doi:10.1145/41840.41841
çözümler sunmak için tasarlanmıştır. [7] Andreas Antonopoulos Mastering Bitcoin, https://goo.gl/fofWQe,
Entegrasyon: Blokzincir platformlarının geleneksel Temmuz 2014.
Blokzinciri Teknolojisinin Sorunları uygulamalarla ve başka blokzincirleri ile entegrasyonu [8] Credit Suisse. Blockchain 2.0, https://goo.gl/GB5ekM, 11 Ocak 2018.
konusunda hala alınacak çok yol vardır.
Blokzinciri teknolojisi olgunlaşmakta olan yeni bir [9] Major Blockchain Consensus Algorithms, https://www.tokens-economy.
teknoloji olması nedeniyle çeşitli konularda çözülmesi com/2019/06/19/major-blockchain-consensus-algorithms-infographics-
gereken problemlere veya iyileştirmelere ihtiyaç duyar. Kullanım Zorluğu: Sıradan kullanıcıların, kriptografi version-2019-6/
Aşağıdaki maddelerin çoğunda sorun giderici veya terimlerini bilerek blokzincirin karmaşık detaylarının
azaltıcı çalışmalar zaten yapılmaktadır: farkında olarak kullanması oldukça zordur.

14 15