Page 16 - bilgem-teknoloji-dergisi-8

Blokzincir
blokzincir bilgisayarlarını kimin işlettiğine bağlı olarak
alt sınıflara bölünmektedir. Açık (Public) blokzincir
ağına isteyen herkes katılabilir. Bitcoin ve Ethereum
bu türün en çok bilinen örnekleridir. Özel (Private)
blokzincirlerinde ise ağa yeni düğümlerin katılımı,
ağın kurucularının daveti ve/veya tanımladıkları
kurallara göre olabilir. İzinli (permissioned) blokzincir
ise Açık ve Özel tipler arasındaki bir hibrit türdür.
Her isteyenin girebildiği veya tek bir otoritenin onayı
ile ağa dâhil olduğu senaryolar yerine, sınırlı sayıda,
önceden belirlenmiş düğüm bulunur. Konsorsiyum
(consortium) veya federe (federated) blokzinciri adı
Havuzu’nda toplanır. Düğümler, bu işlem havuzundaki da verilir (Örnek Ripple). Mutabakat süreci, önceden
işlemleri, diğer düğümler ile işbirliği içinde (mutabakat seçilmiş düğümler tarafından işletilir. Kullanıcıların
protokolleri ile) işleyerek, Kayt Defterinin (Blokzinciri), hangi tip işlemi (transaction) gerçekleştirebileceği
bütün düğümlerde bulunan kopyalarını aynı yapacak düzenlenebilir.
şekilde günceller. İşlem havuzundan alınan işlemlerin,
öncelikle kayıt defterinin mevcut içeriği ile uyumlu Bitcoin en çok bilinen kripto para odaklı blokzincir
bir istek taşıdığı doğrulanır (işlem yapılmak istenen platformudur. Bitcoin platformu üzerinde, amacı kripto
veri gerçekten var mı ve bu işlemi yapmaya uygun bir para transferinden başka olan yeni özel sistemler
durumda mı, işlemi yapmak isteyen kullanıcı bu işlemi oluşturmak için, işlem kayıtları içinde zaman damgası
yapmaya yetkili mi, vb.). ile depolanan, çeşitli iş senaryolarına ait bilgileri
tutmaya dayalı yöntemler kullanılmaktadır.
Bu kontrolleri geçen işlemlerden (sistemden sisteme
değişkenlik gösteren sayı ve miktarda) bir kısmı, Ethereum, kripto para olarak kullanılmanın yanında,
kayıt defterine eklenmek üzere Blok haline getirilir. uygulama geliştiricilerin kendi, merkezi olmayan
Üretilen bu Blok’un kayıt defterine eklenebilmesi için, uygulamalarını geliştirmesine ve çalıştırmasına da
diğer onay düğümlerini de kapsayan bir mutabakat olanak ve akıllı kontrat desteği sağlayan açık blokzincir
protokolü çalışır. Mutabakata ulaşılırsa, bu yeni blok, sınıfından bir platformdur. Ethereum, kurumsal dünya
kayıt defterinin en taze zincir halkası olarak herkes içerisinde özel (private) blokzincir yapılarının oluş- verilerin blokzinciri üzerinde depolanması durumunda,
tarafından kayıtlara eklenir. Diğer düğümler de işlem turulmasında da kullanlabilir. Bu kapsamda “Kurumsal
havuzlarından, bu blok içindeki işlemleri (artık işlenmiş Odaklı Ethereum” olarak nitelendirdiği Quorum adlı
oldukları için) silerler. platform geliştirilmiştir. Quorum, düğümler üzerindeki
Enclave adı verilen kripografik donanım bileşenleri
Madenci düğümleri, sürekli olarak blok üretme işi sayesinde, içeriği gizlenebilen işlemler yapılmasına da
ile meşguldürler. Örneğin Bitcoin vb. blokzincirlerde imkân sağlar.
PoW (Proof-of-Work) tabanlı mutabakat protokolü
işletilir [3]. Herhangi bir madenci bilgisayarının, Hyperledger, Linux Vakfı tarafından Aralık 2015’te
İşlem havuzunu kullanarak hazırladığı aday bloğu, başlatılan açık kaynak kodlu bir blokzincir plat-
sisteme yeni güncelleme olarak önerebilmesi ve diğer formudur. Hyperledger kapsamındaki projelerin en
düğümlerce de kabul görmesi için, sistemin o anki bilinenlerinden olan Hyperledger Fabric blokzincir
zorluk derecesine uygun olarah hash bulmacasını platformu, pek çok kurumsal dönüşüm projesinde
çözmesi gerekir (Bkz. Mutabakat Protokolleri). Hash kullanıllan izinli bir blokzinciri platformu türüdür. Aynı
bulmacası çözülen aday blok, diğer düğümlere de çatı altında geliştirilmeye devam edilen Hyperledger
bildirilir. Indy blokzincir platformu ise merkezi olmayan dijital
kimlik yönetimi konusunda özelleşmiş, izinli blokzincir
Blokzincir Platformları türüdür.
Açık kaynak kodları ile kullanılabilecek hazır durumda
çeşitli Blokzincir platformları vardır. Blokzincir Ripple, temel olarak gerçek zamanlı bir uluslararası
platformları, blokzincir verilerine erişilebilirliğine ve para gönderim/ödeme amaçlı blokzincir platformudur.
R3 firması liderliğindeki konsorsiyum tarafından
geliştirilen Corda platformu, işletmeler arasında
yasal sözleşmeleri kaydetmek, yönetmek ve oto-
matikleştirmek ve finansal piyasalardaki uygulamalara
çözümler sunmak için tasarlanmıştır.
Blokzinciri Teknolojisinin Sorunları
Blokzinciri teknolojisi olgunlaşmakta olan yeni bir
teknoloji olması nedeniyle çeşitli konularda çözülmesi
gereken problemlere veya iyileştirmelere ihtiyaç duyar.
Aşağıdaki maddelerin çoğunda sorun giderici veya
azaltıcı çalışmalar zaten yapılmaktadır:
14
BILGEM
TEKNOLOJI
Quantum Bilgisayar Tehditi: Kriptografik işlemelere
ait izler, her düğüm üzerinde depolandığı için, gelecekte
kuantum bilgisayarın hayata geçmesi durumunda,
hem geriye doğru bilgilerin deşifre edilmesi hem de
varlıkların izinsiz el değiştirebilmesi olasıdır.
Kanuni Engeller: Blokzincirin aracıları kaldırarak
yerine geçebilmesi için pek çok kanuni düzenlemenin
de yapılması gerekmektedir. Örneğin çoğu ülke
kanunlarında kripto paraların hangi değer tipi (para,
değerli mal, hisse senedi, döviz vb.) olduğu bile tanımlı
değildir.
Blokzinciri Teknolojisinin Geleceği
Mahremiyet (Privacy). Blokzincirin kayıt defterinde, Blokzinciri teknolojisinin, her kullanım senaryosu
kimlerin ne zaman işlem yaptığı ve üzerinde işlem ve iş modeli için uygun olduğunu söylemek doğru
yapılan verilerin bütün hayat hikâyesinin izlenebilir olmaz. Yönetilecek verinin üzerinde işlem yapan aktör
olması, mahremiyet açısından istenen özellik değildir. sayısı ve aralarındaki güven ilişkileri irdelenerek bu
Kripto para blokzincirlerinin büyük çoğunluğunda teknolojinin kullanımına karar verilmelidir. Anlam
işlemler herkes tarafından izlenebilir. Hesapların ve değer içeren herhangi bir varlığın, herhangi bir
anonim olması yeterli değildir, ifşa olduğunda, geçmiş aracıya ihtiyaç duymadan, güvenli bir şekilde kaydının
ve gelecek tüm hareketler de ifşa olabilmektedir. tutulması ve bu kayıtların sahipliğinin paylaştırılması
Burada hareketlerin otoritelerce izlenememesi, vergi- veya aktarılması ile birlikte, bugüne kadar henüz
lendirilememesi ve illegal işlerde kullanılma ihtimali keşfedilmemiş çok farklı iş modelleri üzerinde
vb. nedenlerle mevcut düzene uygun olmadığı kabul çalışmalar devam etmektedir [7],[8].
edilir.
Öncelikle finansal teknolojiler alanında yorumlanıp
Kanun ve Düzenlemelerle Uyum Sorunları: Kişisel değerlendirilmiş olsa da başka pek çok uygulama
alanı olacağı görülmektedir. Halen çalışılan uygulama
bütün düğümlerin erişimine açılması, özellikle kripto alanları arasına sürekli olarak yenileri eklenmektedir.
para blokzincirlerinin, ülkelerin politikaları ile uyumu Günümüzde birçok kurum yeniden kurgulanan
konusu henüz tamamlanmamıştır. kullanım senaryolarıyla ilgili Ar-Ge süreçlerini ve pilot
çalışmalarını sürdürmektedir. Blokzincir teknolojisi,
Ölçeklenebilirlik: Depolama alanı, haberleşme ve yeni uygulama alanları, yeni teknolojik bileşenler ile
işlem hızı açısından ölçeklenebilirlik bariyerleri vardır. kendi ekosistemini genişletmeye ve giderek büyüyen
Sürekli büyüyüyen kayıt veritabanı boyu bir sorun teşkil kitleler tarafından benimsenmeye devam etmektedir.
etmektedir. Blokzincirler, mutabakat algoritmaları
ve kriptografi yoğun işlemler nedeniyle, günümüzde
kullandığımız ödeme sistemlerinin işlem hızından çok
daha yavaş bir hıza sahiptir. REFERANSLAR
[1] Blockchain İçin Kavramsal Mimari, Blockchain Türkiye Platformu Teknoloji
Çalışma Grubu Raporu, Mayıs 2019
Maliyet, Elektrik Tüketimi: PoW tipli mutabakat [2] Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System, Satoshi Nakamoto,
algoritması kullanan kripto para platformları, yüksek https://bitcoin.org/bitcoin.pdf, Aralık 2008
elektrik tüketimine sebep olurlar. Örneğin Bitcoin [3] Blind Signatures for Untraceable Payments, Chaum, David, Advances in
platformu, bir ayda Dünya elektrik tüketiminin %0,3’ünü
tek başına gerçekleştirir. Cryptology Proceedings. 82 (3), pp. 199–203, 1983
[4] How to Time-Stamp a Digital Document, Stuart Haber, and W. Scot
Stornetta, In Advances in Cryptology – Crypto ’90, pp. 437–455. LNCS V.
Siber Tehditler: Her ne kadar blokzincir düğümlerine 537, Springer-Verlag, 1991.
saldırılar sınırlı olsa da blokziniciri kullanan dış
uygulamalara yönelik siber saldırılar görülmektedir. [5] The Eternity Service, Ross J. Anderson. Pragocrypt 1996.
Cüzdanlardan özel anahtar çalma ve hesap ad- [6] Epidemic Algorithms for Replicated Database Maintenance, Demers,
reslerinin gerçek kişilerle ilişkilendirilebilmesi için ağ Alan; Greene, Dan; and Terry, Doug. Proceedings of the Sixth Annual ACM
izlemesi gibi saldırılar yaşanmaktadır. Symposium on Principles of Distributed Computing. PODC ‘87, pp. 1–12.
doi:10.1145/41840.41841
[7] Andreas Antonopoulos Mastering Bitcoin, https://goo.gl/fofWQe,
Entegrasyon: Blokzincir platformlarının geleneksel Temmuz 2014.
uygulamalarla ve başka blokzincirleri ile entegrasyonu [8] Credit Suisse. Blockchain 2.0, https://goo.gl/GB5ekM, 11 Ocak 2018.
konusunda hala alınacak çok yol vardır.
[9] Major Blockchain Consensus Algorithms, https://www.tokens-economy.
com/2019/06/19/major-blockchain-consensus-algorithms-infographics-
Kullanım Zorluğu: Sıradan kullanıcıların, kriptografi version-2019-6/
terimlerini bilerek blokzincirin karmaşık detaylarının
farkında olarak kullanması oldukça zordur.
15