Page 12 - bilgem-teknoloji-dergisi-8

Blokzincir
Blokzincir
Teknolojsi
Taner Dursun - Başuzman Araştırmacı / BİLGEM UEKAE
K paralara olan ilgide yaşanan
ripto
patlamadan sonra, altındaki teknoloji olan
Blokzincir, her sektörde merak ve gündem
Blokzincir, oluşturmuştur. Buna rağmen Blokzincir, hala
kripto para hem iş hem teknoloji alanlarından pek çok
uzmanın bile doğru yorumlamakta zorlandığı
olarak kendini bir kavramdır. Bu zorlukların temelinde,
Blokzincir’in bir teknolojik buluştan farklı
oluşunun yeterince anlaşılamaması ve gündeme
göstermiş olsa gelişinin kendisinin bir uygulaması vasıtasıyla
olması sebebiyle yaşanan karmaşa yatar [1].
da çok değişik Blokzincir, kripto para olarak kendini göstermiş
olsa da çok değişik amaçlarla kullanılabilecek
amaçlarla bir teknolojik yeniliktir. Aracılara olan ihtiyacı
ortadan kaldırdığı için yıkıcı bir teknoloji olarak
kullanılabilecek değerlendirilmektedir.
bir teknolojik Blokzincir Teknolojisini Doğuran İhtiyaçlar
Hayatımızdaki süreçler gün geçtikçe hızlanan
yeniliktir. bir şekilde sanal ortama taşınmaktadır. Bununla
birlikte hala bazı süreçler sanallaştırılamamış
veya kısmen sanallaştırılabilmiştir. Bu süreçler
hala kâğıt, belge, doküman gibi varlıklar veya
aracı kişi ve kurumların sürecin işleyişine
dâhil olmasını gerektirmektedir. Bunun başlıca
nedenlerinden birisi, gün geçtikçe sanal ortamda,
kişisel mahremiyet kapsamına giren daha değerli
bilgilerin işlenmeye başlanmasına karşın, artan
siber tehditlerden dolayı, bireyler lehine gelişen
kişisel veri koruma kanunlarının gereklerini
yerine getirmede yaşanan zorluklardır. Ayrıca,
sahipleri arasındaki güven eksikliği nedeniyle,
süreçlerin alt parçalarının çalıştığı, farklı
otoritelere ait bilgi işlem sistemlerinin birbiri ile
çevrim-içi olarak bağlantılandırılmasına zorunlu
olmadıkça da sıcak bakılmamaktadır.
10
BILGEM
TEKNOLOJI
Çünkü bu sistemleri, mahremiyet, güvenlik, güven merkezi yapılara, otoritelere ihtiyaç
Blokzincir teknolojisi sayesinde
ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde birleştirebilecek
teknolojiler henüz olgunlaşmamıştır. Bu nedenle birden
fazla bilgi sistemini birlikte ilgilendiren gerçek dünya
duymayan, manipüle edilemeyen,
süreçlerini işletebilmek için, bu birbirinden kopuk
sistemler arasındaki güven transferi, aracı kurumlar
bozulmayan, erişim kesintisi
(noter, banka vb.) oluşturularak sağlanmaya çalışılır.
Bu durum devam ederken, 2008 küresel krizi, yaşanmayan, güvenli bir veri kayıt
sistemi kurmanın mümkün olduğu
tüketicilerin, bankacılık, finans sektörü ve merkezi
görülmüştür. Çünkü dijital verilerin
denetim kurumlarına karşı ciddi bir güven kaybı
yaşamasına sebep oldu. Kriz ortamında, ilk kez, bir
otoritenin sahipliğine ihtiyaç duymadan yaşayan, hiçbir sahipliğinin fiziksel dünyadaki varlıklar
gibi el değiştirmesi mümkün
merkezi sisteme bağlı olmadan çalışabilen, birbirine
güven sorunu olan tarafların bile birlikte sorunsuzca hale gelmiştir.
kullanabileceği, manipülasyonlara karşı önlemler
içeren bir örnek olarak Bitcoin [2] kripto para sistemi ve
beraberinde Blokzincir kavramı doğdu. Hızla gelişerek işletilmektedir (Örneğin; eposta sunucu üzerinden
küresel ölçüde kabul gören bir teknolojik kavrama posta göndermek, para havalesi için bankaların
dönüştü. Bitcoin ve diğer kripto paraların gösterdiği
sunucularının kullanılması vb.). Bu merkezi bilgi
dayanıklılık, gereksiz aracıların sürecin içinden çıkması sistemleri kullanıcılarının, verilerin işlendiği sistemin
ile güvenlik, hız, maliyet artışlarının gerçeklenebilir
sahibine duydukları güven sürdükçe, sistemdeki
olduğu görüşünün de yayılmasını sağladı. Blokzincir verilerin doğruluğu hakkında şüphe oluşmadıkça,
teknolojisi ile kripto para dışındaki alanlarda, benzer
sistemdeki veriler kaybolmadıkça ve üçüncü kişilerin
ihtiyaçları karşılamak üzere harekete geçilmesi uzun
sürmedi. Bu ilgi öyle bir noktaya ulaştı ki blokzincir eline geçmedikçe, bu sistemlerin bir otoritenin
kontrolünde olması fazlaca dert edilmemektedir.
teknolojisi, matbaa, buharlı makinalar ve Internet Bununla birlikte, bu sistemler, kullanıcıları otoritelere
devrimleri ile eş tutulmaya başlandı.
bağımlı hale getirirken, depolanan verilere erişimde
Aslında, literatüre bakıldığında, kripto paralar ile kesintiler, veri manipülasyonları, veri hırsızlıkları ve
birlikte popüler hale gelen blokzincir teknolojisine siber saldırılar gibi sorunlar da yaşanmaktadır.
ait fikrin ve yapı taşlarının, aslında kripto paralara
özgü olmadığı, bu kavramlar ile ilgili çalışmaların çok Bir diğer sorunlu konu ise sanallaştırılan süreçlerin
daha öncelere uzandığı görülür. David Chaum’ın 1983 işleyişinde gerekebilen, dijital verilerin sahipliğinin,
yılındaki makalesi [3] ve 1990 yılında kurduğu DigiCash gerçek dünyadaki gibi el değiştirebilmesi senaryolarının
gerçekleştirilmesinde birden çok merkezi sistem,
adlı elektronik para firması, öncü çalışmalardandır.
İlerleyen yıllardaki çalışmalarda, geriye doğru otorite ve aracıya bağımlı olunmasıdır. Üstelik bu
transferlerde rol alan her bir alt bileşen, ayrı birer güven
değiştirilemez veri depolama yapıtaşları geliştirilmiştir
[4], [5]. 1997 yılında Adam Back’in tanıttığı hashcash kaygı noktasıdır. Bu sistemler arasında güven ilişkisinin
sağlanması gerekir. Kapsamı gittikçe genişleyen
e-posta spam ve DOS saldırılarını engelleme yöntemi,
bugünkü pek çok kripto para sisteminde kullanılan bu sistemlerde, birbirini tanımayan kişi ve yapılar
bir yapıtaşıdır. 1998’de Nick Szabo, bitgold isimli, arasındaki ilişkilerin kurallara bağlı hale getirilmesi ve
merkezi olmayan dijital para, Wei Dai ise b-money süreçlerin bu kurallara göre işlediğinin, kişisel ilişkilerle
isimli başka bir kripto para çalışması yapmıştır. 2004 oluşan güven duygusu ile değil sistemin kendisi
yılında, Hal Finney, değiştirilemez, özgün, Hashcash tarafından garanti edilmesi gerekmektedir.
tabanlı, kişiden kişiye aktarılabilen RSA imzalı bir token
oluşturmuştur. Nihayet, 2008 Aralık ayında, “Bitcoin: A Kriptoloji teknikleri ile bu problemleri çözmek, ilk
Peer-to-peer Electronic Cash System”[2] başlıklı teknik akla gelen seçenektir. Kriptoloji bilimi, daha çok
yazı, Satoshi Nakamoto takma adlı yazar tarafından veri mahremiyetini sağlamak, verinin bütünlüğünü
bir posta listesine gönderilmiş ve akabinde blokzincir teminat altına almak, veriyi gönderen kişinin kimliğini
teknolojisini dünyaya tanıtacak sistem çalışmaya doğrulamak, inkâr edememezlik sağlamak gibi
başlamıştır. Blokzincir teknolojisinin üzerine inşa konularda kullanılmıştır. Varlığın fiziksel dünyadaki
edildiği kriptografik bileşenler ve merkezi olmayan benzerleri gibi sahipliğinin el değiştirebilmesi,
(decentralized) hesaplama sistemleri bileşenlerinin kriptografi açısından yeni bir uygulama alanıdır.
geçmişi de benzer şekilde eskilere dayanır. Kriptografik bileşenler içeren Blokzincir teknolojisi
sayesinde ise yukarıdaki problemlerin çözülebilmesi
ihtimali ortaya çıkmıştır. Merkezi yapılara, otoritelere
Blokzincirin Güven Problemine Getirdiği Çözüm ihtiyaç duymayan, manipüle edilemeyen, bozulmayan,
Günümüz bilişim sistemlerinde, dijitalleştirilmiş erişim kesintisi yaşanmayan, güvenli bir veri kayıt
süreçlere ait otomasyonlar çalıştırılmakta, sürecin sistemi kurmanın mümkün olduğu görülmüştür. Çünkü
taraflarına ait bilgiler depolanmakta ve işlenmektedir. dijital verilerin sahipliğinin fiziksel dünyadaki varlıklar
Bu süreçler genellikle merkezi sistemler üzerinde gibi el değiştirmesi mümkün hale gelmiştir.
11