Page 14 - bilgem-teknoloji-dergisi-8

Blokzincir BILGEM
TEKNOLOJI

Blokzinciri teknolojisi, değer/varlık transferinde
merkezi bir sunucunun veya güvenilir bir otoritenin Bitcoin’in devrim niteliğinde bir
varlığına duyulan ihtiyacı da ortadan kaldırır. teknoloji olmasını sağlayan en önemli
Bunun yerine, verilerin kopyası birlikte çalışan etken, ekonomi, para teorisi, oyun
binlerce bilgisayarda saklanır ve veriler üzerindeki
değişiklikler, düğümler arasında bir mutakabat ile teorisi, bilgisayar bilimi ve kriptoloji
sağlanır. Bu şekilde herkesin doğrulama yapabildiği disiplinlerinden bileşenleri bir araya
dağıtık bir veritabanı görüntüsü elde edilmiş olur.
Blokzincir teknolojisinde, bir verinin başından geçen getirmiş olmasıdır.
her değişiklik, şeffaflık sağlamak üzere, zaman
damgalı olarak kayıt altına alınır. Kayıt güncelleme Akıllı Kontratlar
işlemi, sisteme dâhil olan tarafların mutabakatı ile Akıllı Kontrat (Smart Contract) fikrini 1994 yılında
yapılır. Tarafların birbirini tanıması gerekmemektedir. ilk ortaya atan, Nick Szabo‘dur. Sözleşmelerin,
Sistemin paydaşları arasındaki güven, depolanan bilgisayar kodu haline dönüştürülmesi, saklanması
veriler üzerindeki değişikliklerin, sistemin en başta ve sistem üzerinde kopyalanması ve blokzinciri
belirlenmiş kurallarına uyumlu olarak yapılabilmesinin çalıştıran bir bilgisayar ağı denetiminde, birçok alanda
sağlanması, bu değişikliklerin, içeriği şeffaf olan ve kullanılabileceği fikrinin ilk örneği Bitcoin’dir. Bununla
kriptografik teknikler ile korunan bir kayıt zincirinde birlikte, Bitcoin blokzincirin üzerinde depolayabileceği
yazılması, bu kayıt zincirinin kopyalarının taraflarda veri yapıları ve üzerlerinde tanımlanabilecek iş kuralları
tutulması ile sağlanır. sınırlıdır. Bu sınırlamayı aşmak üzere, Ethereum
Foundation, 2014 yılında, akıllı kontrat yeteneği içeren
kripto para platformunu ortaya çıkardı. Bu platformda,
akıllı kontrat adı verilen program parçalarının içinde
tanımlanan kurallara göre eylemler gerçekleştirebilmek
Kriptografik Yapıtaşları mümkündür. Akıllı kontratların kendi hesap adresleri
Ağ katmanı, yaygın olarak Gossip protokollerinin Bir blokzincir platformunun ekosisteminde, sistemden vardır ve içlerinde kripto para tutabilirler. Diğer akıllı
[6] kullanıldığı, blokzincir düğümleri arasında hızlıca farklı şekilde yararlanan, birbirine güvenmek zorunda kontratlar ve kullanıcı hesapları ile etkileşebilirler.
yayılması, eş düğümlerin bulunması, blokzincir olmayan, madenci, onay düğümü sahibi, geliştirici, İçlerinde, blokzincirin güvenlik yapısı ile koruma
verisinin indirilmesi, blokların ağda yayımlanması kullanıcı, yatırımcı, borsa sahibi gibi aktör türleri altına alınmış veriler depolayabilen, kopyası her bir
işlemlerinin yerine getirildiği seviyedir. bulunur. Bu aktörlerin kendi çıkarlarını korumak blokzincir düğümü üzerinde çalışan, izinsiz olarak
Mutabakat katmanı, blokzincir düğümlerinin, ve maksimize etmek amacıyla hareket etmesi, durdurulamayan ve değiştirilemeyen kodlar bulunur.
kendi aralarında, kayıt defterinde doğru ve tutarlı sistemin güvenliğini de otomatik olarak sağlar. Buna
veri yazılmasını garanti altına almak üzere işlettikleri olanak sağlamak için çeşitli kriptografik bileşenler İzleyen yıllarda, Cardano, Hyperledger Fabric, Corda,
uzlaşma protokollerinin bulunduğu katmandır. kullanılır. Kripto paraların ismi, işleyişlerini iki Quorum gibi, akıllı kontrat destekleyen pek çok
Blokzincir’in değiştirelemezliğini sağlayan, kuraldışı kriptografik yapıtaşına (özet ve elektronik imza) borçlu blokzincir platformu geliştirilmiştir. Diğer blokzincir
transferleri engelleyen hayati bileşendir. olmasındandır. Blokzincirlerde kullanılan kriptografik türleri, kripto para olarak etkileşim platformu sunarken,
bileşenler, kullanım amaçlarına göre iki gruba akıllı kontrat destekleyen blokzincir türleri ise bunun
ayrılabilir: yanında, güvenilir üçüncü tarafa (merkezi sunuculara
Blokzincir sisteminin kendi güvenliğini sağlayanlar ve otoritelere) ihtiyaç duyulmadan, iş mantığı ve işleyişi
(İmza, özet) şeffaf bir şekilde izlenebilen uygulamaları çalıştırma
Blokzinciri kullanıcıları ve verileri için mahremiyet yeteneği sunmaktadır. Bu sayede, blokzincirin para
ve anonimlik sağlama amaçlı olanlar (özel imzalar, transferi dışında pek çok sektörde kullanımının önü
Şimdiye kadar irtibatlandırılmayan mevcut sistemler, sıfır bilgi ispat protokolleri, akümülatörler, homomorfik açılmıştır.
artık paydaşı oldukları süreçleri çevrim-içi olarak şifreleme, çok taraflı kriptografi vb.)
birlikte gerçekleştirmek üzere, Şekil 1‘de gösterildiği Blokzincirin İşleyişi
gibi, bir blokzincir üzerinden güvenli ve şeffaf bir Mutabakat Protokolleri Blokzincir sisteminde olaylar, mevcut veriler üzerinde
şekilde irtibatlanabilirler. Blokzincir platformunun karakteristiğini oluşturan bir güncelleme isteğinin (para aktarma, bir dijital
ve kayıtların bütün düğümlerde aynı şekilde verinin sahipliğini devretme, ortak veriyi güncelleme
Blokzincir Mimarisi ve Yapıtaşları güncellenebilmesini sağlayan bileşendir. Blokzincir ağ vb.), kullanıcı tarafından İşlem (Transaction) olarak
Bitcoin’in devrim niteliğinde bir teknoloji olmasını bilgisayarlarının kötü niyetli davranabileceği varsayılır. hazırlanıp, kendisinin ulaşabildiği blokzincir ağının
sağlayan en önemli etken, ekonomi, para teorisi, oyun Sistemin bileşenlerinden bazılarının kötü niyetli düğümlerinden birisine göndermesi ile başlar (Şekil 2).
teorisi, bilgisayar bilimi ve kriptoloji disiplinlerinden davranması ile ortaya çıkan arıza türleri, Byzantian Kullanıcı bu işlem isteğinin içine, sistemin iş mantığının
bileşenleri bir araya getirmiş olmasıdır. Bir blokzincir İşlem (Transaction) katmanı, blokzincirin üzerinde Failures/Faults olarak bilinir. Blokzincirlerinde bu tür gerektirdiği kriptografik bileşenleri de (imza, bazı
sisteminin mimarisi temel olarak beş katmanda ele oluşan bilgileri ve bu bilgiler üzerinde güncelleme hataları bertaraf ederek verinin bütün kopyalarının kanıtlar vb.) koymuş olmak zorundadır. Blokzincir ağına
birbiri ile aynı olmasını sağlamak için mutabakat
alınabilir: yapan akıllı kontratları, yapılan güncellemelere protokolleri kullanılır. Protokollerin çalışma prensibi, aynı anda pek çok kullanıcı, farklı düğümler üzerinden
Altyapı, blokzincirin düğümlerini oluşturan gerçek ait kayıtları barındırır. Veri katmanı olarak da genelde çeşitli yetkinliklerine veya özniteliklerine göre İşlem isteği gönderir. Bu istekleri alan Blokzincir
veya bulut üzerinde oluşturulmuş bilgisayarlardır. isimlendirilebilir. (işlem gücü, kripto para miktarı, kimliği, depolama düğümleri, istekleri, kendi komşu düğümlerine yaymak
Mutabakat işlemlerinden dolayı, altyapıda genellikle Uygulama Katmanı, blokzincir üzerinde veri üretme, alanı vb.) düğümlerin, ortak kararların alınmasında zorundadır. Ağ içinde düğümden düğüme yayılan
çok çekirdekli bilgisayarlar, GPU, FPGA ve ASIC tabanlı depolama ve sorgulama yapan uygulamaların bu- farklı seviyede söz hakkı almasına dayalıdır. Bilinen İşlemler, bazı kontrollerden (gönderenin imzası, kayıt
yüksek işlem gücüne sahip donanımlar kullanılır. lunduğu katmandır. yetmişten fazla mutabakat protokolü vardır [9]. defteri içeriği ile uyumu vb.) geçtikten sonra, sistem
genelindeki her düğümde kopyası olan sanal bir İşlem

12 13