Page 68 - bilgem-teknoloji-dergisi-9

Yapay Zekâ

İbrahim Sarıçiçek - Başuzman Araştırmacı / BİLGEM YTE

Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Jhöyük’te karşılaşılan bir duvar çiziminin Dünya’da güncelleştirme, kontrol etme, analiz etme ve görün-
ames Mellaart 1967’de kaleme aldığı “Cilalı Taş
tüleme gibi işlemlere olanak sağlayan bir karar des-
Devri’nde Bir Anadolu Yerleşimi” kitabında Çatal-
resmedilmiş ilk harita olduğunu iddia eder. tek sistemidir.
Yeni Nesil Yaklaşımlar kolera salgınını tespit etmek ve önlemek için John
Yine birçok başka örnek verilebilse de Londra’da
Snow (1855) tarafından kullanılan yöntemin CBS
için bir ilk olduğunu birçok kaynak iddia etmektedir.

Bu çalışmada koleraya yakalananların evleri harita-
dan işaretlenir ve belirli bir alanda yoğunlaştıkları
anlaşılır. Yoğunlaşmış bölgeye yakın bir su kuyusu
vardır ve vakaların tek ortak noktası bu kuyudur. Su
Çatalhöyük’te kazılarda ulaşılan bir Duvar Resmi’nin kuyusu kapatılır ve salgın önlenmiş olur. Tabi bura-
görselleştirilmiş hali (Mellaart,1967) da veri seti küçük olduğundan gözle analiz ile so-
Çizimin en üstündeki şekil Hasan Dağı’na benzese runlar çözülebilmiştir.
de bunun bir dini motif ve hatta leopar deseni bile
olabileceğini iddia edenler vardır. Yine de şöyle bir Kişisel CBS Kullanımı
genelleme yapabiliriz; insanoğlu çevresini kayıt al- Tarihten günümüze gelelim. CBS’nin en sık kullanıl-
tına alıp tabiatı ve insan yapımı tüm objeleri kendi dığı alan telefonlarımızdaki harita uygulamalarıdır.
menfaatlerine uygun düzenlemek için tarih boyunca Bu uygulamalarda birden çok CBS altyapısı vardır.
resmetmiştir. O zaman burada iki farklı resmetme
ihtiyacından bahsedebiliriz; mevcudu resmetme Görsel Harita Nedir? Ne Olacak?
(hâlihazır durum görselleştirme) ve öngörüleri (şe- Öncelikle haritayı gözle görürüz, burada coğrafi
hir planı, yapı mimari çizimi) resmetme. verinin özniteliğine göre bir kartografik (harita gör-
selleştirme teknik ve sanatı) tasarımla karşılaşırız.
Bu resimde belki komşuların evi akılda tutulmaya Örneğin otoyolları turuncu, sokakları beyaz renkte
çalışılmış, belki şehri dış etkenlerden korumak için görürüz. Bu veri, uydu görüntülerinden ofiste diji-
bir plan kurgulanmıştır, bilemiyoruz. talleştirme (CAD, CBS yazılımlarıyla bilgisayar orta-
mında çizim), bu işe özel araçlarla yerinde sayısal-
Günümüzde haritalama neredeyse tamamen dijital laştırma yöntemleriyle üretilir ve hız sınırı, işletme
olarak kurgulanmakta ve coğrafi süreç yönetimi de tipi gibi yol ve önemli nokta bilgilerine göre farklı
bilgi sistemleri adı altında tanımlanmaktadır. Coğ- tipte görselleştirilir. Veri üretiminde kullanılan diğer
rafi bilgi sistemleri bu kavramların tam ortasında farklı yöntemler yazının devamında ele alınacaktır.
durmaktadır. Tanım olarak coğrafi bilgi sistemleri
(CBS), yeryüzüne ait bilgileri belirli bir amaca yöne- Artık daha otomatize yöntemler kullanılıyor. Bir yol-
lik olarak toplama, bilgisayar ortamında depolama, dan geçerken kameralar yol üzerindeki trafik levha-
sındaki hız sınırını otomatik algılayıp ilgili yol bilgisi
olarak kaydediyor. Ya da yeni açılan veya kapanmış
işletmeler yine görüntü işleme yöntemleriyle ta-
belaları taranarak güncelleniyor. O çok istediğiniz
restorana rota çizdirerek ulaştığınızda, restoranın
kapandığını görmek bir gün bitecek. Yine yakın za-
manda bu işi sürücüsüz araç teknolojileri yapmaya
başlayacak.

Rotalama Nedir? Ne Olacak?
Rotalama, taşıma işleminin başlangıç noktasından
ulaştırılacak noktaya hangi sıra ve güzergâh ile ya-
pılacağının belirlenmesidir. Bu belirleme işleminin
arkasında ağ analizi algoritmaları çalışır. Örneğin,
cep telefonunuzdaki bir mesajlaşma uygulama-
İnsanoğlu çevresini kayıt altına alıp tabiatı ve insan sından gönderilen konuma rota çizdirildiğinde bu
rotalardan biri yürüyerek gitme seçeneği yani yaya
yapımı tüm objeleri kendi menfaatlerine uygun düzenlemek olarak ulaşılabilecek en kısa yoldan ulaşımdır. Ro-
talamada önemli olan yolun maliyetidir. Yürüyerek
için tarih boyunca resmetmiştir. giderken “uzaklık” bir maliyetken, araç kullanırken
“en hızlı ulaşımı sağlayacak unsurlar” maliyettir. Ör-
neğin bir sokak bir bulvardan daha maliyetlidir, hızlı

66 67