Page 11 - bilgem-teknoloji-dergisi-9

Gündem

tını kaybetmesine sebep olmuştur (9). 2015 yılı Ma- tanımlanmaya başlamıştı. 2018’de görülen HKU2 tip
yıs’ında ilk kez Brazilya’da rastlanan Dang humması koronavirüs, domuzlarda akut ishal sendromundan so-
sebebi ile 2015 Aralık ayında vaka sayısı 1.5 milyona rumlu yarasa kökenli bir koronavirüsdü (13). İnsanlar-
yükselmiştir. da patojenik olan birkaç koronavirüsden bugüne kadar
görülen 2’si dışında, diğerlerinin hafif klinik semptom-
COVID-19 lara sahip olduğu bilinmektedir. Bunlardan biri, aşırı
YENİ BİR PANDEMİ: demilerden biri ile karşı karşıya. Aralık 2019’un sonla- Doğu solunum sendromu (MERS-CoV)’dur. Bugün dün-
akut solunum sendromu (SARS- CoV), diğeri ise Orta
Bugün dünya, belki tarihinde rastladığı en büyük pan-
yanın en büyük problemi haline gelen ve insanlığı teh-
rında, Çin’in Wuhan şehrinde ne olduğu bilinmeyen bir
mikrobiyal ajan sebebi ile oluşan viral pnemöni vaka-
ları, hastanelerde hızla görülmeye başladı. Daha sonra dit eden 2019-nCoV virüsü ise çok yenidir.
bu virüs, 2019 yeni coronavirüs (2019-nCoV) olarak COVID-19 ile ilgili Yapılan Bilimsel Çalışmalar
isimlendirildi. 20 Ocak 2020 tarihi tibari ile, çoğu Wu- Virüsün yayılması ile beraber ilk akla gelen soru, bu
han’da yaşayan ve burayı ziyaret eden insanları içeren yeni tip koronavirüsün rezervuarının ne olduğuydu.
2000’ den fazla 2019-nCoV enfeksiyonu olduğu ve bu Dünya genelinde artan vakalarla birlikte yapılan çalış-
bulaşın insandan insana hızlı ve etkin bir geçisinin ol- maların sayısı da her gün artış göstermektedir. Lu ve
duğu doğrulandı (10). arkadaşlarının yaptığı çalışma (2020) ilk yapılan çalış-
malar arasında bulunmaktadır. Bu çalışmada, Huanan
Koronavirüs ilk defa; 1965 yılında Tynell ve Bynoe, deniz ürünleri pazarından alışveriş yapmış 5 kişiden
Bugün dünya, belki tarihinde 1966 yılında Hamre ve Procknow tarafından insan izole edilen virüs örneği, 2018 yılında Doğu Çin böl-
embriyosu silli trakea veya nazal epitelyu-
gesinde bulunan 2 farklı yarasadan izo-
rastladığı en büyük pandemilerden mu ve primer insan böbrek hücre kültür- Virüsün daha le edilen koronavirüs örnekleri ile birer
lerinde üretilmiştir (11). Coronavirinae ai-
SARS-CoV ve MERS-CoV örneklerinin tüm
biri ile karşı karşıya. lesi, Alphacoronavirus, Betacoronavirus, fazla kişiye genomları dizilmiştir. Dizileme sonrası
gammacoronavirus ve deltacoronavirus
cinsi dâhil olmak üzere genetik özellikleri yayılması sonucu ortaya çıkan filogenetik analiz sonucun-
temelli 4 nesilden oluşur. Koronavirus bir ortaya çıkabilecek da, Huanan deniz ürünleri pazarından
RNA virüsu olup, 26-32 kb arasında RNA mutasyonların alışveriş yapan kişiler ile, 2018 yılında 2
genomu ile tüm RNA virüsleri arasında en farklı yarasadan izole edilen koronavirüs
büyüğüdür. Domuz, sığır, at, deve, kedi, kö- sürekli gözetim örneklerinin %87.99 oranında benzerlik
pek, kemirgen, kuş, yarasa, tavşan, yaban altında tutulması gösterdiği, aynı koronavirüs ailesinden
gelinciği, yılan ve diğer vahşi hayvanlarda olmasına rağmen SARS-CoV un yeni nesil
dâhil olmak üzere birçok farklı hayvan türü- büyük önem koronavirüs 2019-nCoV ile %79, MERS-
nü enfekte edebilme özelliğine sahiptir (12). taşımaktadır. CoV ile de %50 oranında benzerlik göster-
Yeni memeli koronovirüsleri düzenli olarak diği belirlenmiştir.
Dr. Sümeyra Savaş – Uzman Araştırmacı / BİLGEM UEKAE

andemi, dünya üzerinde aynı anda birçok ülkede ve Tarihte Pandemiler
kıtada, uluslararası geçiş ile ortaya çıkan ve çok sa- Pandemiler yüzyıllar içerisinde, geniş populasyonları
Pyıda insanı etkileyen salgın olarak tanımlanır (1). Bir enfekte etmiş ve milyonlarca insanın ölümüne sebep
salgının pandemi olup olmadığının kararı Dünya Sağlık olmuştur. Geçmişten günümüze görülen pandemilerin
Örgütü tarafından verilir ve ilan edilir. Aslında pandemi- önemli birkaçı şunlardır: 14. Yüzyılda meydana gelen
nin net bir tanımı bulunmamakta; ancak taşıdığı anahtar “Kara Ölüm” vebası Avrupa nüfusunun yarısının ölümü ile
nitelikler, bir salgının pandemi olarak isimlendirilmesine sonuçlanmıştır (4).
sebep olur. Geniş coğrafi yayılım bunların ilkidir.
Dünya 20. Yüzyılda 3 büyük pandemi ile karşı karşıya gel-
Bir salgının pandemi kabul edilebilmesi için diğer bir miştir.1919-1920 yılları arasında görülen İspanya gribi
önemli özellik, hastalığın beklenmedik bir şekilde insan- 20 ila 40 milyon arası insanın ölümü ile sonuçlanırken,
insan veya bir vektör aracılığı ile yüksek yayılım hızı ve 1957-1958 yılları arasında görülen Asya gribinin ölüm bi-
hareketidir (2). 2009 yılında karşılaşılan H1N1 salgını lançosu 2 milyon’dur. 1968-1969 yılları arasında görülen
buna bir örnek olup, aynı yıl içerisinde 178 ülkeye yayılım Hong-Kong gribinde ise 1 milyon insan hayatını kaybet-
göstermiştir. miştir (5,6,7).

Pandeminin diğer bir niteliği, salgının insan bağışıklık sis- Dünya, 2003 yılında, Asya, Kuzey Amerika, Avrupa ve Ka-
teminin tanımadığı yeni bir patojen veya var olan bir or- nada’da yaygın şekilde görülen ağır akut solunum yolu
ganizmanın yeni varyantları ile ilişkili olmasıdır. Örneğin yetersizliği sendromu(SARS) ile karşı karşıya gelmiştir.
son 200 yıldır görülen 7 pandemik kolera vakasının sebe- 6 ay içerisinde 8000’den fazla vaka bildirimi ve 700’den
binin aynı organizmanın varyantları olduğu görülmüştür fazla insanın ölümü ile sonuçlanmıştır (8). Tarihte görü-
(3). Yeni bir viral suşun varlığında oluşan yüksek hastalık len en ciddi pandemilerden biri olduğu söylenebilecek
ve ölüm oranları, bu oranların hızla atak yapması ve vaka- “influenza”, 2009 yılında H1N1 ve sonrasında farklı var-
ların şiddeti ne yazık ki pandeminin davetçisidir. yasyonlarla (H5N1) yılda 250000-500000 insanın haya-

8 9