Page 11 - bilgem-teknoloji-dergisi-4

Aydın KUBİLAY, Oktay ADALIER, Apti KARADEMİR Türkiye’nin e-Kimlik Yolculuğu

1. Giriş Yeni kimlik kartının, pilot uygulama için, şeklini ve kapsamını Nüfus hizmetlerini yürütmek üzere Ekim 1884 yılında “Nüfusu 01 Kasım 1928 tarihinde harf inkılabı ile kayıtlar Türkçe
belirlemek amacıyla İçişleri Bakanlığı, Nüfus ve Vatandaşlık Umumiye Müdüriyeti” kurulmuştur. Genel Müdürlüğe 1889 tutulmaya başlanmıştır. Cumhuriyet dönemi defterlerin ön
Günümüzde bilişim teknolojilerindeki gelişmeler, birçok İşleri Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK UEKAE ve Plaskart ile yılında “Sicilli Nüfus Ahali İdare-i Umumiyesi” adı verilmiş ve kapağında ‘’Türkiye Cumhuriyeti’’ alt kısımda “Hüviyet
alanda olduğu gibi kamu uygulamalarında da yeni bir anlayışı birlikte çalışmalar yapılmış, son hali Bolu uygulamasında asıl hizmetin yanında Pasaport Kalemi, Murur Kalemi, Vilayet Cüzdanı’’ ibaresi yer almıştır.
ortaya çıkarmıştır. Elektronik devlet (e-devlet) diye adlandırılan kullanılmıştır. Bu çerçevede AB ve üye ülkeler başta olmak Kalemi, Dersaadet Kalemi gibi alt kademelere ayrılarak
bu oluşum kapsamında, kamunun elindeki bilgiler elektronik üzere, diğer ülkelerin kimlik kartlarına ilişkin çalışma ve yapılanmıştır. Bu yapı gereğince Osmanlı halkının ilk nüfus
ortamda, çevrimiçi olarak vatandaş ve kurumlarla uygulamalar da (İtalya, Belçika, İsveç, Estonya, Finlandiya, tezkeresi dağıtılmaya başlanmıştır.
paylaşılmaktadır. Bu yaklaşım, bir taraftan kurumların hizmet Avusturya, İspanya, Portekiz, Birleşik Krallık, Almanya, Fransa,
sunumunda ihtiyaç duyduğu bilgileri diğer kurumlardan anında Hollanda, Danimarka, İrlanda, ABD, Japonya, Avustralya,
alabilmesini, diğer yandan da vatandaşın kamu kurumlarındaki Kanada ve Pakistan) incelenerek onlardan yararlanılmıştır.
işlerini elektronik ortamda yapabilmesini sağlamaktadır. Ayrıca Yapılan araştırmada, Avrupa Birliği (AB) düzeyinde ortak
vatandaşı hizmetin odağına koyarak, vatandaş ağırlıklı bir karara varılmış kimlik kartı standartları (ISO 7816, 14443)
sistemin giriş kapısı olmaktadır. kullanılacaktır.

28 Temmuz 2006 tarih ve 26242 sayılı Resmi Gazete’de Çağdaş kimlik kartı, MERNİS Projesini tamamlayan bir
1
yayımlanan Yüksek Planlama Kurulu’nun 11.07.2006 tarih ve uygulama olacaktır. Vergi toplanmasından sahteciliğin
2006/38 karar nolu kararı ile Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem önlenmesine, kimlik taşıma kolaylığından, devlete başvuruların
Planı kabul edilmiştir. hızlanmasına kadar birçok amaca hizmet edecek olan bu
projenin, hedeflendiği gibi 2011-2014 yılları arasında
Planın 46 nolu eyleminde “Vatandaşlık Kartı; Pilot Uygulaması Şekil 3. Yeni Türkçe nüfus defteri.
ve Yaygınlaştırılması ile biyometrik unsurlar da içeren elektronik yaygınlaştırılması halinde e-devlet sürecini kolaylaşacaktır.
vatandaşlık kartının kimlik doğrulama için kullanımının Kimlik kartının kişiselleştirmesi ve dağıtımı ile ilgili mevcut Farklı tip uygulamalar ve sistemler denenerek süreç günümüz
sağlanması ve tüm kimlik doğrulama fonksiyonlarının tek bir süreçlerinin iyileştirilmesi ve çağa uyum sağlayacak şekilde kimlik cüzdanları uygulamasına kadar gelmiştir. Kapsamlı
elektronik kartta toplanması” öngörülmüştür. düzenlenmesi de önem arz etmektedir. yapılan nüfus sayımından sonra tezkirelerin yerine nüfus
kütükleri oluşturulmuştur. Nüfus cüzdanları kütüklerde yer
TÜM KURUMLAR KENDİ UYGULAMALARI İÇİN 2. Kimliğin Türkiye’deki Tarihçesi alan bilgilere göre düzenlenmiş ve 1963 yılında değerli kağıt
GEREKEN KİMLİK DOĞRULAMA İŞLEMLERİNDE niteliğine kavuşturulmuştur. böylece nüfus cüzdanı bireyin
BU SİSTEMİ KULLANABİLECEKTİR. Nüfus devletin bir bakıma sosyo-ekonomik potansiyelinin ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olduğunu ve bu nedenle Türk
yapısının temelini teşkil etmektedir. Nüfus araştırmalarında Şekil 1. İlk nüfus kağıdı örneklerinden. nüfus kütüklerine kayıtlı olduğunu kanıtlayan resmi bir belge
Vatandaşlık Kartı projesinin pilot uygulamasının yürütüldüğü, ayrıntılara girilerek yapılan sağlam tasnifler ve tahliller, devletin olma özelliğini kazanmıştır. Bu işlevi nedeniyle kimlik kartı
TÜBİTAK destekli “Akıllı Kart Tabanlı Güvenli Sosyal Güvenlik gelecek hakkında planlar yapmasına de önemli katkılar Ancak bu nüfus teskerelerinin herhangi bir nüfus kaydına “devletle fert arasındaki vatandaşlık bağını somut hale getiren
Sistemi Geliştirimi” adlı projeye Nüfus ve Vatandaşlık İşleri sağlamaktadır. Bu açıdan nüfus dağılımının bilinmesi çok dayanmaması ve tezkereyi taşıyan kişinin nüfus kütüğüne kayıtlı ilk ve temel belge’’ olarak kabul edilmektedir.
Genel Müdürlüğü (NVİ), Sağlık Bakanlığı (SB) ve Sosyal önemlidir. Nüfusun demografik yapısıyla ilgili elde edilen olmaması nedeniyle özel ve resmi işlemlerde pek yararlı
Güvenlik Kurumu’nun (SGK) taraf olarak katılımı sağlanmıştır. bilgiler ışığında toplumsal hayatı tanımlama çalışmaları 15. olamamıştır. 1972 yılında çıkartılan 1587 sayılı Nüfus Kanunu ile nüfus
Böylece kartın dağıtımı, sosyal güvenlik ve sağlık hizmetlerinde yüzyıla kadar dayanmaktadır. Bunlar 15. ve 16. yüzyıllar Zamanla nüfus tezkireleri yerini defterlere bırakmıştır. Defterler hizmetlerinin merkezi bir yapı içerisinde yürütülmesine ilişkin
kullanımına yönelik süreçlerin de test edilmesi sağlanmıştır. arasında periyodik olarak sürdürülen ancak 16. yüzyılın Cumhuriyet döneminde de kullanılmıştır ve kayıtlar harf MERNİS projesinin temelleri atılmıştır.
sonlarından itibaren içeriği değişen ve “arazi ve nüfus tahrirleri” inkılâbına kadar Osmanlıca tutulmuştur. 1928’den itibaren, 01.06.1976 tarihinden itibaren çok yapraklı cüzdanlar kalkmış
Vatandaşlık kartlarına e-imza sertifikalarının da eklenmesi dönemin imkânları ölçüsünde, cüzdanlarda yer yer fotoğraf
söz konusudur. Böylece kamu hizmetlerinin hızlanması olarak adlandırılan sayımlardır. Bunların yer aldığı defterlerin da konulmuştur. ve kart şeklindeki haliyle kullanılmaya başlamıştır [1].
sağlanacaktır. başında Tapu tahrirleri vardır. Fakat 16. yüzyıldan itibaren
tımar sisteminin çözülmeye başlaması ile beraber önemini
Pilot proje Bolu’da 250.000 kişiye kart dağıtılarak başarıyla yitirmiştir.
sürdürülmektedir. Maliyet ve sürdürülebilirlik yönünden 19. yüzyılın sonlarına kadar gerçek anlamda, erkek ve
herhangi bir probleme rastlanmamıştır. Bundan sonraki aşama kadınların bir arada sayıldığı nüfus sayımı yapılmamıştır.
yaygınlaştırmadır. TÜBİTAK UEKAE’den sağlanacak teknoloji Dünyada özellikle 18. yüzyılda başlayan modern nüfus sayımları
transferi ve destekle bu kartın tüm vatandaşlar için üretilmesi
ve dağıtılması sağlanacaktır. Bu durumda vatandaşlık kartı, Osmanlı İmparatorluğunu da etkilemiştir. Böylece insan
eyleminin hayata geçirilmesindeki diğer süreçler TÜBİTAK kaynakları ve meslek erbabının sayısının ortaya çıkarılmasına
yönelik “esnaf tezkire defterleri” ve “nüfus tahrir defterleri”
UEKAE’den tam destek almaktadır. Yonga tasarımı başarılmış, gibi çeşitli defterler tutulmaya başlanmıştır.
kart basımı tanımlanmış ve kullanıma hazır hale getirilmiştir.
Bu çalışmalardan sonra kurumlar kendi uygulamalarının,
vatandaşlık kartına entegrasyonu için TÜBİTAK UEKAE ile 1 MERNİS (Merkezi Nüfus İradesi Sistemi): Mernis Projesi tüm Ahvali Şahsiye
birlikte projeler üretebilecektir. bilgilerini elektronik ortama aktaran ve Ahval-i Şahsiye bilgilerinde meydana Şekil 4. Cinsiyete dayalı düzenlenen kimlik kartları (son hal).
gelen her tür değişikliğin ülkenin her tarafına dağılmış 957 merkezden anlık
güncellenmesini ve bir ağ üzerinden güvenle paylaşımını sağlayan bir projedir.
Şekil 2. Eski Türkçe nüfus defteri.

8 Sayı 04 Eylül-Aralık 2010 http://www.uekae.tubitak.gov.tr/ 9
·