Page 43 - bilgem-teknoloji-dergisi-13

RADAR TEKNOLOJİLERİ
BİLGEM TEKNOLOJİ
Dr. Süleyman Baykut - Başuzman Araştırmacı / BİLGEM BTE

FOD

TESPİT

RADARI koşulları, gece şartları ve sis gibi etmenler dikkate alındı-

ğında pek çok büyük dezavantajı bulunmaktadır. Ayrıca
FOD araması sırasında pistin uçuşa kapatılması gerek-
mekte, bu da işlek havalimanları için ek rötarlar anlamına
gelmektedir. Yeterli sıklık ile kesinlikle yapılamayan temiz
pist kontrolü FOD kaynaklı kazaları engellemede etkisiz
kalmaktadır. Bu zorluklar ve dezavantajlar göz önünde
bulundurulduğunda 7/24 çalışacak ve insan hatalarından
Havalimanları içerisinde çalışanlara, ekipmanlara veya arındırılmış otomatik FOD tespit sistemleri önemli ihti-
uçaklara zarar verebilme potansiyeline haiz, uygunsuz yaçlar haline gelmiştir. Oluşan güvenlik açıklarını ortadan
konumda bulunan, canlı veya cansız herhangi bir nesne kaldırmak üzere otomatik pist gözetleme ve FOD tespit
Yabancı Madde Kalıntısı (Foreign Object Debris – FOD) sistemleri geliştirilmektedir [3].
olarak tanımlanmaktadır [1]. Şekil 1: Air France Concord Kazası ve Concordu Düşüren
FOD Tespit Sistemleri FOD
Pist üzerinde unutulan/düşürülen tamir aletleri, zeminden Yabancı madde tespiti için sabit veya hareketli platform-
kırılarak kopan parçalar, uçaklardan düşen parçalar, ba- lar üzerinde elektro-optik, lazer, radar vb. teknolojileri
gaj aparatları, tavşan, tilki, vb. yabanıl hayvanlar, rüzgârla kullanan alternatif yaklaşımlar geliştirilmiştir. FOD tespit kım kolaylığı açısından pistin az sayıda sensör ile kapsan-
sürüklenen çakıllar, dal parçaları gibi pek çok nesne uçuş sistemleri ile havalimanı içerisindeki uçuş pisti, taksi yolu, ması önemlidir. Ayrıca kötü hava şartlarında sistemin kar
güvenliğini tehlikeye sokabilecek FOD’lerdendir. Yapılan park alanı gibi çeşitli bölgelerin sürekli taranması, hasara ile kaplanmaması ve pist temizliği sırasında zarar görme-
FOD analiz çalışmalarında uçuş pistleri üzerinde pist başı- sebep olabilecek yabancı madde kalıntılarının otomatik mesi istenmektedir. Bu yüzden pistten belirli bir uzaklığa
na ayda ortalama 12-15 arasında tehlikeli FOD bulunduğu, olarak tespit edilmesi, yerinin ve niteliğinin belirlenmesi, az sayıda sabit kule üzerine yerleştirilmiş geniş görüş açılı
milyonlarca dolar maddi kayba neden olduğu raporlan- doğrulanması, tespit durumunda operasyon merkezinin mm-dalga radarlar ile pist taraması yapılması çözümü di-
mıştır [2]. Bu nesnelerin sebep olduğu Yabancı Madde sesli ve görsel olarak uyarılması ve bilgilerin kaydedilerek ğer yaklaşımlara göre daha avantajlıdır.
Hasarı (YAMAHA) sivil ve askeri havalimanlarında uçuş sonradan analiz edilebilmesi amaçlanmaktadır. Otoma-
güvenliğini tehlikeye atan, uçuş rötarları ve plansız motor tik FOD tespit sistemlerinin kullanım amaçları şu şekilde
sökümleri gibi büyük mali kayıplara, hatta ölümlü kazala- özetlenebilir:
ra sebep olan önemli bir problemdir. Örneğin, 25 Temmuz • Pist kapama sürelerini kısaltmak ve uçak rötarlarını
2000 yılında Air France’a ait Concorde uçağı Paris Char- azaltmak,
les de Gaulle Havalimanı’nda kalkış hızına ulaştığı sırada, • FOD’lerin yol açtığı ölümlü kazaları ve hasarları engel-
kendisinden birkaç dakika önce kalkan Continental Hava- lemek,
yollarına ait başka bir uçak tarafından piste düşürülen 435 • FOD hakkında daha fazla bilgi edinmek, veri kaydı ile FODRAD – FOD Tespit Radar Sistemi
mm x 34 mm boyutlarındaki bir metal tekerleğini kesmiş, istatistiksel analiz yapabilmek,
buradan kopan parçalar yakıt deposunu delmiştir. Oluşan • Gece ve kötü hava koşulları dâhil her şartta verimli bir FODRAD, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) ile
tahribat sonucunda Concorde uçağı kalkıştan çok kısa bir FOD temizliği yapabilmek, TÜBİTAK-BİLGEM ortaklığında otomatik FOD tespiti için
süre sonra yerleşim yerine düşmüş ve 113 kişinin trajik bir • Havaalanı kalkış ve iniş güvenliğini artırmak. geliştirilen bir mm-dalga Radar sistemidir. Ülkemizde ge-
şekilde ölümüne sebep olmuştur. Bu kazanın ardından Birbirine göre avantaj ve dezavantajları bulunan tekno- liştirilen ilk ve tek FOD tespit radarı olan FODRAD 2018
FOD tespit sistemleri ile havalimanı içerisin- uçuş pistlerinin FOD’den arındırılmış olmasının önemi bir lojilerden, radar ve optik sensörlerin hibrit kullanımı en yılında Antalya Havalimanı doğu pistine kurulmuştur.
deki uçuş pisti, taksi yolu, park alanı gibi çe- kez daha anlaşılmıştır. etkin ve yaygın çözüm olarak ön plana çıkmaktadır. Pist FODRAD sistemi FAA (Federal Aviation Administration)
şitli bölgelerin sürekli taranması, hasara se- boyunca belirli bir hızda hareket eden mobil bir araç üze- AC150/5220-24 numaralı tavsiye kriterlerini [4] tamamen
bep olabilecek yabancı madde kalıntılarının Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu’nun (Interna- rine yerleştirilen bir radar ile veya pist kenar ışıklarına yer- sağlayacak biçimde tasarlanmış olup 7/24 sürekli otoma-
otomatik olarak tespit edilmesi, yerinin ve tional Civil Aviation Organization-ICAO) belirlediği stan- leştirilen kısa menzilli (~30m) çok sayıda radar ile tüm pis- tik gözetleme yapmaktadır. Pist üzerindeki FOD’leri tespit
niteliğinin belirlenmesi, doğrulanması, tes- dartlarda uçuş pistlerinin en fazla 6 saat arayla (günde tin kapsamasının sağlanabilmektedir. Ayrıca, pist merkez ederek operatöre uyarı veren, gerçek zamanlı gösterimi
pit durumunda operasyon merkezinin sesli ve en az 4 kez) FOD kontrolünün yapılması gerekmektedir hattından belirli uzaklıklara pist boyunca kurulan 3-4 adet yapan, inceleme/araştırma/raporlama kullanıcı arayüzleri
görsel olarak uyarılması ve bilgilerin kaydedi- [1]. Apron görevlilerinin pist üzerinde yaya veya araç ile sabit kule üzerine yerleştirilmiş uzun menzilli (~1000m) sunan, istatistiksel bilgi kaydeden ve rapor üreten bir FOD
lerek sonradan analiz edilebilmesi amaçlan- gezerek yaptıkları geleneksel gözle kontrolün kötü hava radarlar ile de tüm pist taranabilmektedir. Ulaşım ve ba- Tespit Radar Sistemidir.
maktadır.

40 41