Page 106 - bilgem-teknoloji-dergisi-11
P. 106
Elektronik Harp BILGEM
TEKNOLOJI
lizini tam olarak anlayabilmek için temelde DTK hedeften yansıyan sinyal ile gönderilen darbenin Darbe İçi Modülasyon (Modulation on Pulse (MOP))
parametrelerinin ne olduğunu anlamak gerekir. çakışmasını engelleme ve hareketli hedef belir- Darbeler arası modülasyon gibi; darbenin genliği
lemede ortaya çıkan kör hızların elimine edilmesi (amplitude), frekansı (frequency) ve fazında (pha-
DTK Parametreleri ve Parametre Çıkarımı gibi avantajlar sağlanır. Bu tekniğe “Darbeler Arası se) da analog modülasyonlar gerçekleştirilebilir.
Bir darbeden oluşturulan DTK yapısı sistemden Modülasyon” denir ve tipleri aşağıdaki şekildedir: Bunlara “Darbe İçi Modülasyon” denir ve sırasıy-
sisteme değişebilir; ama her bir intersept darbe- la AMOP, FMOP ve PMOP olarak gösterilir. Emiter
sinden en az frekans, genlik, darbe genişliği ve (i) Sabit PRI: Tüm darbelerin PRI süreleri aynı ve sabittir. tarafında, radarın hassasiyetini ve çözünürlüğünü
geliş zamanı bilgileri çıkarılır. Çıkarılan parametre (ii) Seğirmeli (Staggered) PRI: İkiden fazla PRI ara- artırarak yaydığı sinyallerin özellikle uzun mesa-
sayısı ve çeşidi, ELINT sistemlerinde ED sistemi- sında belirli bir örüntüye göre değişim vardır. Yaygın felerde bozulmadan hedefe ulaşmasını sağlar. ED
ne göre daha da fazla ve detaylı olacaktır. Bu yazı olarak 3 adet PRI arasında bir örüntü kullanılsa da sistemi tarafında ise bu modülasyonlar emitere
kapsamında ise ED (ve/veya ELINT) sistemlerinde karmaşık sistemler daha fazla eleman kullanabilir. özel bir bilgi olduğundan, MOP bilgisinin çıkarımı,
veri analizi için gerekli olan temel bazı parametre- (iii) Rastgele (Jittered) PRI: Bir PRI elemanı, orta- analiz edilen darbenin emiterle ilişkilendirilmesi
lere yer verilecektir. lama PRI değerinin belirli bir yüzde farkı arasında noktasında önem taşır.
kalacak şekilde (örn: ±%10 veya ±%20), rastgele
Radyo Frekansı (Radio Frequency (RF)) değişkenlik gösterir. Rastgele PRI kullanımı, dein-
Darbelerden frekans çıkarımı işlemi, sinyalin faz terleaving işlemini zorlaştıran bir faktördür.
ilişkisine bakarak frekans bilgisini çıkaran alıcılar (iv) Kayan (Sliding) PRI: Kayan PRI tipi bazı kay-
tarafından sağlanır. Bir radarın tüm darbeleri sa- naklarda ayrı bir darbeler arası modülasyon tipi
bit bir frekansta olduğu gibi değişken frekanslar- olarak sunulsa da seğirmeli PRI tipinin alt başlı-
Veri Analizinde Mantıksal Akış da da olabilir. Bu duruma Değişken RF (RF Agility) ğı olarak da düşünülebilir. Bu tipte, minimum PRI
Modern sistemlerde tehdit tespiti-ve özellikle tehdit denir ve bu tip radarlar farklı görevleri yerine geti- değeri ile maksimum PRI değeri arasındaki PRI
kimliklendirilmesi-ortamda çok sayıda tehdit sin- rebilmek için farklı frekanslar kullanır. değerleri sırayla seçilir. Maksimum değere ulaş-
yalinin bulunması ve parametrelerinin gün geçtikçe tığında tekrar minimum değere aniden geri döner
karmaşık hale gelmesinden ötürü oldukça karışık Darbe Genişliği (Pulse Width (PW)) ve kayma işlemine tekrar başlar.
bir işlemdir. Tehdidin tipi, konumu ve çalışma şekli Bir darbe yüksek bant geçirgen filtreden geçtiğin- (v) Bekleme Anahtarlamalı (Dwell and Switch) PRI: Şekil 3 Frekans modüleli bir darbenin genlik, frekans ve faz
(modu) bilgilerinin elde edilmesi için yürütülen iş- de pozitif ve negatif iki adet ani voltaj değişikli- Bu modülasyon tipinde, ilk olarak bir PRI değerin- grafik görüntüsü.
lemlerin genel mantıksal akışı şu şekildedir: ği görünür. Bu iki ani voltaj değişikliği arasında de belirli sayıda darbe gönderilir, daha sonra baş-
geçen süre darbe genişliğini verir. Ayrıca, analog ka bir PRI değerine geçilerek yeni PRI değerinde Analiz Yazılımları
(i) İlk olarak (nispeten) basit görevler ve üst se- sinyalin yeterli miktarda örneklenerek dijital or- belirli sayıda darbe gönderilir. Tek bir PRI değerin- Yukarıda bahsi geçen parametreler, en temel DTK
viye analizler yapılır. Bu görevler, daha kısa süreli tamda yeniden oluşturulması ile genellikle Şekil de birden fazla darbe gönderimi işlemine “dwell” parametreleridir ve bir ED sistemi, analiz için her
interseptleri kullanan veya frekans spektrumda 2(a)’da belirtildiği şekilde darbe genliğinin %50 adı verilir. Bir emiterin çok sayıda dwell kullanımı, bir darbeden çok daha fazla parametre çıkarabi-
daha geniş bir bandı kapsayan taramaları içeren seviyelerinin arasında geçen süreden de hesapla- ED sisteminin her PRI için ayrı emiterlerin var ol- lir. Çıkardığı parametreler üzerinde belirli örüntü-
görevlerdir. DTK parametrelerindeki frekans, gen- nır. Genellikle mikrosaniyeler seviyesindedir. duğuna inandırılarak aldatılmasına neden olabilir. leri saptayabilir, veri tabanında bulunan (önceki)
lik, darbe genişliği ve geliş zamanı gibi paramet- verilerle karşılaştırma yapabilir ve analiz tamam-
landığında DTK dizisinin hangi emiter(ler)le ilişkili
relerin çıkarımı işlemi bu aşamadadır. Geliş Zamanı (Time of Arrival (TOA)) olduğunu operatöre analiz yazılımları aracılığıyla
(ii) İlk analizden elde edilen veriler, sinyalden ay- Radar darbesinin geldiği mutlak zamanı gösterir. gösterir. ED sistemi, birtakım algoritmalar aracılı-
rıştırılarak daha az “yoğun” veriler üzerinde daha Emiterden gelen darbeler radar alıcısına ulaşıp ğıyla analizleri otomatik gerçekleştirse de opera-
detaylı analizler gerçekleştirilir (Buradaki yoğun- belirlenen bir eşik değerini geçtiği ilk an, darbenin tör bilgi birikimi ve tecrübesiyle sistemin çıkardığı
luk kavramı sinyalin taşıdığı bilgi yoğunluğu an- TOA’sı olarak ölçülür. DTK parametrelerinde TOA sonuçlar anlamlı hale gelir ve EH’nin ileriki basa-
lamındadır). DTK parametrelerindeki darbe tek- bilgisi varsa, darbeler arasındaki TOA ilişkilerine makları için kullanılabilir.
rarlama aralığı, (varsa) darbeler arası ve darbe içi bakılarak aşağıda bahsedilen PRI değerleri he-
modülasyonlarının çıkarımı; detaylı analiz kapsa- saplanabilir. Yüksek bilgi birikimi ve alanında uzmanlaşmış in-
mına girmektedir. Bu basamak daha fazla zaman san kaynağına sahip TÜBİTAK BİLGEM İLTAREN
alan işlemleri içerir ve dolayısıyla bir önceki basa- Darbe Tekrarlama Aralığı (Pulse Repitition bünyesinde de operatörlere özel algoritmalar ve
mağa göre daha karmaşıktır. Interval (PRI)) analiz yazılımları geliştirilmektedir. Bu yazılımlar
(iii) Bütün belirsizlikler çözülene kadar analiz- Darbe tekrarlama aralığı, Şekil 2(b)’de belirtildiği aracılığıyla ortamda bulunan tehdidin tipi, konu-
ler devam eder. Belirsizlikler çözüldüğünde akış şekilde aynı radar yayınına ait peş peşe gelen iki mu ve modu belirlenerek operatörlere sunulmak-
tamamlanır. darbenin geliş zamanları arasında geçen süredir tadır. Operatörler tarafından bu veriler bilgi ban-
ve hem birden fazla emiterin ayrıştırılması (dein- kalarına girilebilmekte ve Silahlı Kuvvetlerimizin
Mantıksal akıştan da görüldüğü üzere; darbele- terleaving) hem de kimliklendirilmesi aşamasında ihtiyaçları dâhilinde kullanılabilmektedir.
re ait bilgilerin doğru olarak çıkarılması; analiz önemli bir rol oynar. Bir radar yayını darbeleri ara-
işleminin doğru yapılabilmesi ve ED sisteminin sında sabit PRI kullanabildiği gibi farklı şekillerde Kaynakça
Poisel, R. A. (2013). Information Warfare and Electronic
görevini en az hatayla yerine getirebilmesi için farklı PRI değerleri kullanabilir. Farklı PRI değerleri Warfare Systems. Norwood, MA, ABD: Artech House.
önemlidir. Dolayısıyla, ED sistemlerinde veri ana- kullanarak radarın menzil belirsizliğinde azalma, Robertson, S. (2019). Practical ESM Analysis. Norwood,
MA, ABD: Artech House.
Şekil 2 (a) Bir radar darbesinin genlik-zaman ekseninde göste-
rimi ve (b) bir ED sisteminin analiz ekranından darbe görüntüsü.
104 105
