Page 78 - bilgem-teknoloji-dergisi-4

Mehmet Sabır KİRAZ, Fatih BİRİNCİ, Umut ULUDAĞ Elektronik Seçim: Yöntemler, Uygulamalar, Kriptoloji Altyapısı ve Ülkemizdeki Geleceği

Seçimlerde, sandıklarının çalınması, çöpten oy pusulalarının Oylama sistemlerinin demokrasi için hayati derecede önemli sistemi ülkemizde de farklı merkezlerde/araştırma gruplarında 2. E-SEÇİM VE KRİPTOGRAFİ KULLANIMI
çıkması, mükerrer oy kullanımı veya oyların yanlış/tekrar bir bileşen olduğu açıktır. Çünkü oyların kayıt ve sayımı bugünün konuşulmaya ve çalışılmaya başlanmıştır. Geniş çaplı
sayılması gibi haberler, gündemi hayli meşgul eder. Tatilde demokratik toplumlarında çok önemlidir. Yaygın olarak Stalin'e konferansların içerisinde bir parça olarak başlayan e-Seçim Değişik seçimlerin farklı özellikte olması istenilebilir. Örneğin,
olduğumuz için oy kullanamadığımız veya oy kullanabilmek atfedilen bir tümceyi anarak bu konunun hayatiyetini çalışmaları kendi başlarına özerk bir yapıya bürünerek e-Seçim genel seçimlerde aranan bazı özellikler oda seçimleri için
için yollara düştüğümüz çok olmuştur. Yurtdışındaki vurgulayalım: “Oy veren kişileri ve nasıl oy verdiklerini çalıştay veya konferanslarının düzenlenmesine kadar gitmiştir. gerekmeyebilir. e-Seçim sisteminin güvenli ve güvenilir olması
vatandaşlarımızın (ki sayıları milyonlarla ifade edilmektedir) tamamıyla önemsiz buluyorum, asıl olağanüstü önemli olan Tüm dünyada yerel yönetimlere (belediye vb.) daha çok yetki için aşağıda listelenen özelliklerden gerekli olanlarını içermelidir.
ülkemizdeki siyasi hayata etkisi ne kadardır, kaçta kaçı gümrük şey oyları kimin ve nasıl saydığıdır.”[3] verilerek sorunları kaynağında hızlı ve düşük maliyetle çözme Bu özelliklerin belirlenmesi için de, uygulanması düşünülen
kapılarına gidebilmekte ve seçimlere katılabilmektedir? Hatalı isteği uyanmaktadır. Bu da gelecekte daha sık seçim ihtiyacı seçim sistemi tüm yönleriyle irdelenmelidir.
veya geçersiz oy verdiğimizi fark ettiğimizde bunu Cep telefonlarının dinlenmesi ve elektronik dolandırıcılık doğurabilecektir. Açıklamalarda üyesi olduğumuz Avrupa Komisyonu’nun 2004
düzeltemediğimize üzülmez miyiz? gibi haberleri sıklıkla duyduğumuz bir zamanda elektronik Yazı dizimizin bu bölümünde, e-Seçim’in altyapısını oluşturan yılı tavsiyelerinden faydalanmıştır [6].
seçim denince birçok kişinin aklına “Kime oy verdiğim anlaşılır kriptografinin matematiksel detaylarına girmektense genel
mı?”, ”Verdiğim oy değiştirilir mi?”, “Verdiğim oy sayılır mı?” bilgi vermeye çalışacağız. e-Seçim’in amacı, kriptografik tabanlı 2.1. Seçim Hakkı
veya genel olarak “Seçimde manipülasyon yapılabilir mi?” gibi sistemleri kullanarak mevcut geleneksel seçim sistemini daha
sorular gelebilir. Seçimlerin âdil ve güvenilir olarak yapılmasının ileri seviyelere getirmektir. e-Seçim sistemi sadece gizlilik ve 2.1.1. Hak Sahipliği
yanında seçmenlerin sisteme güveninin sağlanması da çok doğruluk gerektiren diğer kripto tabanlı sistemlere göre çok Sadece seçmen olanlar oy kullanabilmelidir. Seçmenlerin
önemlidir. Bazı problemlerine rağmen klasik seçimlerde daha karmaşıktır. Ayrıca sonuçlarının etkileri (ülkenin geleceği, seçime katılmaları önünde engel bulunmamalıdır. Engelli/hasta
seçmenler tüm seçim sürecini rahatlıkla anlayabilmekte ve yanlış sonuçların yaratacağı yıkım, insanların güveni vb.) ve vatandaşların seçime katılmaları sağlanmalıdır.
izleyebilmektedir. Elektronik seçimlerde ise seçmenlerin geneli, oylama yönteminin basitliğine rağmen arka planda yer alan 2.1.2. Seçim Arayüzü
seçim sürecinin bazı kısımlarının işleyişi hakkında hiçbir fikre karmaşık teknik yapısı nedeniyle gerçeklemesi zordur.
İnternetten oy kullanmak sahip olmayacaktır. Ayrıca, banka hesaplarının boşaltılması, e-Seçim, dört yılda bir yapılan milletvekili seçimleriyle birlikte Seçim sisteminin arayüzü anlaşılır ve kullanımı basit olmalıdır.
ister misiniz? dinleme ve takip edilme gibi sorunlar da halkın yeni referandumlar, belediye seçimleri, oda seçimleri, futbol Engelli seçmenlerin kullanımına da uygun olmalıdır.
teknolojilere mesafeli durmasına neden olmaktadır. Görüldüğü takımlarının başkanlık seçimi, rektörlük seçimleri gibi onlarca 2.1.3. Seçmenin Olanakları
Yukarıdaki problemler, geleneksel olarak kullanılan “oy gibi elektronik seçim sisteminin önünde seçim probleminin örnekte uygulama alanı bulabilir.
merkezinde oylama/kâğıt tabanlı pusula” tekniğinin bazı kendisi dışında başka zorluklar da vardır. Seçmenlerin olanakları dikkate alınmalıdır. Uzaktan e-Seçim
sonuçlarıdır. Hayli yüksek maliyetler (para, zaman, mekân, herkes tarafından ulaşılabilir değilse ancak ek veya seçimlik
insan gücü) ve seçim sonuçlarının açıklanmasının günler Seçmenin sisteme güveninin sağlanabilmesi için geliştirilen (ör. yurtdışındaki vatandaşlar için) olarak sunulabilir.
alabilmesi de cabası. sistemin şeffaf olması ve geniş çevreler tarafından incelenmesi
sağlanabilir. Bazı seçim sistemleri karmaşık donanım ve yazılıma 2.2. Eşitlik
Tüm dünyada artan nüfus -ve dolayısıyla artan seçmen sayısı- sahiptir. Tüm bu bileşenlerin güvenliği ve güvenilirliğini
, insanların, giderek, çok daha az boş zamanlarının olması, sağlayarak tamamıyla şeffaf bir sistem geliştirmek hiç de kolay 2.2.1. Tek Oy Hakkı
teknolojinin gelişmesi ve benzeri sebepler, alışılagelmiş iş değildir. Seçmenlerin güveninin kazanılması açısından sistemin Seçmenler birden fazla seçim kanalı (ör. kiosk ve internet)
modellerinin değişmesine yol açmaktadır. Bir dönüşüm kullansa dahi birden fazla oy sayılması engellenmelidir. Birden
yaşanmaktadır: artık, dersler ve sınavlar elektronik ortamlarda olabildiğince basit ve anlaşılır yapıda olması da önemlidir. PDA veya cep telefonlarıyla oy kullanmak ister misiniz? fazla seçim kanalının kullanıldığı sistemlerde (örn. hem klasik
yapılabiliyor, finansal işlemler bilgisayarlar üzerinden yürüyor, ve hem de elektronik oy) seçim sonucu güvenli ve güvenilir
vatandaşın kullanımına açılan e-Devlet uygulamalarının sayısı e-Seçim uygulamasında, geleneksel kâğıt tabanlı oylamadan olarak hesaplanmalıdır.
hızla artıyor. Bu değişimin nirengi noktalarından biri de, çok farklı yöntemler kullanılmaktadır. POS / Kiosk 2
1
seçimlerin elektronik ortamda yapılmasıdır. Böylece insanların makinelerine gidilerek oylama yapılabildiği gibi evden çıkmadan 2.2.2. Seçmenlerin ve Adayların Eşitliği (Eşit Oy/Aday)
fikirlerini özgürce belirtmesi ve kendi geleceklerinde söz sahibi internet aracılığı ile de oy kullanılabilmektedir. Farklı ülkelerde, Bütün oyların sonuca eşit etkiyi yapması gerekir. Bütün
olabilmeleri çok kolaylaşacaktır. Bu yazıda alternatif seçim mevcut teknik sistemlerine, önceliklerine, eğitim seviyelerine, seçmenler aynı resmi şekilde oylarını kullanabilmelidir. Ayrıca,
sistemleri tanıtılarak, toplumumuzdaki farkındalık artırılmaya ekonomik durumlarına, yaş ortalamalarına hatta kültürlerine hiçbir adayın diğerlerine karşı avantajlı olmaması gerekir (ör.
çalışılacaktır. Bu yolla elektronik seçimin artı ve eksilerinin göre farklı sistemler tasarlanmıştır. Örneğin, Estonya, internet oy pusulası üzerindeki sıralama, aday resimlerinin büyüklükleri).
irdelenmesi sağlanacaktır. ortamında oy kullanma sistemi uygulamaktadır. Oy satılmasını
engellemek için seçmenlerin oylarını seçim sonuna kadar 2.3. İfade Özgürlüğü
Sizce gelecekte hala bu yöntemlerle mi
1. GİRİŞ oy kullanılmalı? değiştirebilmelerine imkân sağlanmıştır. Fakat en son atılan 2.3.1. Özgür İfade İmkânı
oy resmi olarak kabul edilmektedir. Estonya’da geleneksel kâğıt
Elektronik Seçim (e-Seçim), geleneksel kâğıt tabanlı oy verme Geçmişte çözülmesi zor hatta imkânsız gibi görünen bazı tabanlı seçim sistemi de hala geçerlidir. Klasik sistemden gelen Seçim sisteminde seçmenin oyunu özgürce ve etki altında
sistemlerinin bazı veya tüm işlevlerini elektronik araçlar problemler, bugün teknoloji ve kriptografi kullanımı ile beraber oy önceliklidir ve geçerli sayılır [4]. İspanya, İtalya gibi Güney kalmadan kullanmasına olanak sağlanmalıdır. Seçim öncesinde
kullanarak gerçekleştirmeyi amaçlar [1]. Stratejik bir alan çözülebilmektedir. Bu yazı dizimizde, seçim problemlerinin de Avrupa ülkelerinde ise belirli oy merkezleri kullanılarak seçimler oy verme süreci anlatılmalı ve gerekirse seçmene deneme
olduğundan her ulus kendi seçimini (elektronik veya kağıt bu şekilde çözülüp çözülemeyeceğini inceleyeceğiz. Bunun yapılmaktadır [5]. Kiosktan oy kullanılırken doldurulan oy imkânı sunulmalıdır. Kâğıt tabanlı ve uzaktan seçim birlikte
tabanlı) kendi olanakları ile yapmak ister. Bu konuda bilgi ve yanında elektronik sistemler kullanılarak yapılacak seçimlerin, pusulası seçmene gösterilir, onaylarsa elektronik oy sisteme kullanılıyorsa, uzaktan seçim, seçim merkezlerindeki oylamadan
deneyim geliştirilmesi elzemdir. Çoğu ülkede e-Seçim klasik seçimler ile sağlanamayan bazı özelliklerine de değinmeye kâğıt da sandığa gönderilir. önce başlayıp bitebilir; fakat merkezlerdeki oylama bittikten
araştırmaları devlet tarafından desteklenmektedir. Şimdiden, çalışacağız. sonra devam etmemelidir.
1
birçok devlet bu konuda araştırma altyapısı kurma çalışmalarını Günümüzde dünyada gelişmiş ülkelerin hemen hemen POS (Point of Sale): Genellikle alışveriş merkezlerinde bulunan kartlı satış noktası.
2
Almanya'da ve bazı Avrupa ülkelerinde gazete, sigara vb. satan büfeye verilen
başlatmış, gerekli fonları, hukuki düzenlemeleri sağlamak tamamında başlamış ve geliştirilmeye devam eden e-Seçim ad. Kiosk, Avrupa dillerine Türkçe “köşk” kelimesinden geçen bir sözcüktür.
suretiyle bir tartışma/geliştirme süreci oluşturmuştur [2]. Dokunmatik ekranlı kısıtlı bilgi girişi olan bir bilgisayardır.
76 Sayı 04 Eylül-Aralık 2010 http://www.uekae.tubitak.gov.tr/ 77
·