Page 108 - bilgem-teknoloji-dergisi-12

Değerlerimiz

Ar-Ge 951 Projesiyle, Türkiye’nin ilk akredite EMC laboratuvarının kurulması, askeri testleri yapma
kabiliyetinin kazanılması ve TEMPEST çalışmalarının başlatılması hedeflenmişti.

Prof. Dr. Bahattin Türetken - Öğretim Üyesi / Kocaeli Üniversitesi
ıraklar ustalarını, öğrenciler hocalarını, araştırma- Kişiliği
cılar da proje liderlerini anlatırken ‘ne öğrendiy- Temel Bey çok merhametli, dirayetli, ahlaklı ve bilgi-
Çsem ondan öğrendim’ cümlesini nadir kurar. Bilimi liydi. Olaylar arasında muhteşem bağlantılar kurar,
hayat felsefesi haline getirmiş, berrak bir hayatı düstur problemlere farklı açıdan bakardı. Çalışanları ara-
edinmiş bir bilim insanın arkasından başka ne denebi- sında oldukça ‘adaletli’ bir duruş sergilerdi. Asla kin
lir ki… Evet, genç bir akademisyen iken tanıdığım Temel gütmez, kızgın ve sinirli olduğu anda kalp kırdığını
Bey’i anlatırken ‘ne öğrendiysem ondan öğrendim’ cüm- düşünse o gün onu tamir ederdi. Gönül rahatlığıyla
lesini rahatlıkla kurabilirim. söyleyebilirim ki, asla kendisine kırıldığım bir an ol-
mamıştır. Sesini yükseltse bile, merhametli ve önyar-
Ağustos 1998 yılı, saat 14:30. Plansız bir iş görüşmesi gısız duruşu, bir an bile kendisine olan sevgimizi ve
Projenin iki önemli ayağı vardı: Elektromanyetik Anı için odasına girdim. Plansız diyorum, çünkü o gün has- saygımızı eksiltmemiştir.
ışımanın algılanması ve algılanan işaretin işlen- Temel Bey’le birçok anımız var. Hatırımda yer eden belkader TÜBİTAK’tayım. Aslında iş görüşmesi demek
mesi. Projenin her iki kısmının da kendi içlerin- önemli bir anı onunla birlikte platform seviyesinde doğru değil, tanışma diyelim. Hızlı, pratik, matematik- Berrak bir zihne sahipti. En zor problemleri bile hatır-
de yeni açılımları barındıran nitelikleri vardı. Her elektromanyetik ortam etkileri konusunda yaptı- sel ve bir o kadar da fiziksel bir konuşma. Şaşırmıştım. lar, çözer, yorumlardı. Görmediği, rastlamadığı konu
pek azdı. Yeni popüler konular ilgisini çeker, onunla
günümüz yeni şeyler öğrenmekle ve uygulamakla ğımız öncü çalışmalardı. Bu konuda 1997 yılında Daha önce gördüklerim gibi değil. Daha tanışırken ara- ilgili kitapları kütüphaneden alır ve sabaha kadar biti-
geçiyordu. Temel Bey her sabah hepimizin odala- yayınlanan MIL-STD-464 dokümanını birlikte Türk- mızda şöyle bir konuşma geçti: rir, ertesi gün öğrenmiş bir şekilde gelirdi. O tarihlerde
rını ziyaret edip heyecanla, yeni açılım alanlarına çeye çevirip Türkiye’deki farkındalığın artması için - Elektriksel yük ‘vektörel’ midir? ben de kütüphaneyi yoğun kullanırdım. Aldığım her
ilişkin edindiği teknik bilgileri paylaşıyordu. Bu çeşitli sempozyum ve toplantılarda konuya ilişkin - Hayır, efendim, skalerdir. kitabın arkasında, bir önceki kitabı alan kişi olarak
teknik bilgileri anlatırken bizim mühendis kökenli sunumlar yaptık. Genelkurmay Başkanlığı için Elekt- - Peki ya akım? onun adına rastlardım.
oluşumuzu zaman zaman unutuyor, bazı güncel romanyetik Ortam Etkileri dokümanını hazırladık ve - Akım yoğunluğu (J) vektörel, akım (I) skalerdir efendim.
konuları teorik fizik konularıyla irtibat kurarak he- 1999 yılında Genelkurmay Başkanlığı’nda yüksek - Peki, zamana bağlılık yoksa elektrik alan manyetik ala-
yecan içinde anlatırken bazen konudan tamamen seviyede düzenlenen bir toplantıda sunumunu ger- na bağlı olabilir mi?
koptuğumuz anlar da oluyordu. çekleştirdik. - Olabilir efendim. Eğer ortamda iletkenlik varsa olur.
Ama bu bir dalga hareketi oluşturmaz.
Bu arada kurulumu devam eden EMC TEMPEST O zaman gündemde olan ilk ATAK projesi kapsa-
laboratuvarının, ilerleyen zamanda finansal ola- mında, TAI’ye platform seviyesi elektromanyetik Hızlı hareketlerle, gözlüklerini takıp telefona yöneldi. Bir
rak kendi ayakları üzerinde durması, ancak be- ortam etkileri testlerinin yapılabileceği devasa numara çevirdi:
lirli bir düzenin kurulmasıyla mümkündü. 2001 büyüklükte bir test laboratuvarı için fizibilite ça- - Emine, Önder Bey orda mı?
yılında Türk Akreditasyon Kurumu’nun laboratu- lışması yaptık. Yüksek güçlü mikrodalga silah- - Odasında efendim. Telefonu meşgul. Bitince bağ-
var akreditasyon faaliyetlerine başlaması, ihtiyaç ları konusunda ilk bilgileri toparlamaya başladık. lıyayım.
duyduğumuz düzenin kurulması anlamında bir Birlikte yaptığımız bu çalışmalar esnasında onun - Önder Bey, sana bahsetmiştim bir teorisyen almayı dü-
çıkış yolu olarak gözüktü. Temel Bey, metroloji sorgulayıcı bilimsel yaklaşımı, beni derinden et- şünüyorum gruba diye… Onu buldum.
geçmişiyle akreditasyon sürecini bizzat yönetti kilemiştir. Temel Bey’le çalışırken edindiğim bu Sonra telefonu kapatıp bana döndü ve
ve EMC TEMPEST Test Merkezi (ETTM) olarak, bilimsel yaklaşımın, daha sonra TÜBİTAK bün- - Seni işe aldım.
Nisan 2003’de Türkiye’nin ilk akredite test labo- yesinde yürüttüğüm Enstitü Müdürlüğü görevle- - Efendim ben bugün başka bir Enstitü ile görüşmek için
ratuvarı olma başarısını gösterdik. O dönemde rinde karşılaştığım çok farklı disiplinlerde teknik davet edildim,
ülkenin en kapsamlı test laboratuvarlarına sahip olarak doğru kararları almada bana çok yardımcı desem de beni Emine Hanıma yönlendirdi. Ve ertesi gün,
bir kuruluş olarak akreditasyon kavramına do- olduğunu özellikle belirtmek isterim. hayatımın 15 yılını paylaşacağım, babacan, duygusal,
ğal olarak aşina olan TSE, bizden sonra, Aralık zeki, çalışkan, hızlı, tatlı-sinirli bir yöneticimle iş hayatı-
2003’de akredite oldu. Temel Bey bizlere öncülük yaptı. TEMPEST pro- mın ilk günüydü. Yeni enstitü kurulmuş, teknolojik ba-
jesinde Temel Bey’in ekibinde görev yapan ar- ğımsızlığımızı özellikle savunma sanayiinde sağlamak
Temel Bey, sayısal elektronikle iştigal eden arka- kadaşlar zaman içinde kurumda o dönem nü-
daşlarımıza TEMPEST konusunu anlatırken “her vesi atılan yeni alanlarda çalışmalarına devam için gece gündüz çalışmaların başladığı ilk yıllardı…
bit ışır” derdi. Bununla kastettiği fiziksel fenomen, ettiler. Bugün faaliyetlerine devam eden UEKAE
sayısal devrelerde anahtarlama sırasında çekilen Elektronik İstihbarat Birimi, BTE Sensör ve Anten Ar-Ge 951 Projesi devam etmekteydi. Bu proje ile Türki-
anlık akımın, devre yollarını birer anten gibi kul- Sistemleri Birimi, TDBY EMI/EMC Test Değerlen- ye’nin ilk akredite EMC laboratuvarının kurulması, askeri
lanarak elektromanyetik ışımaya yol açmasıydı. dirme Birimi ve TEMPEST Test ve Değerlendirme testleri yapma kabiliyetinin kazanılması ve TEMPEST
Bu ifade tarzı, onun anlaşılması zor konuları ba- Birimi ortaya çıktı. Bu birimler, Temel Bey’in ül- çalışmalarının başlatılması hedeflenmişti. Temel Bey,
sitleştiren ama bilimsel çizgiden taviz vermeyen kemize yaptığı katkıları gösteren yaşayan örnek- proje dokümanını tek başına, gelecek yılları görürcesine
fizikçi kimliğini göstermesi açısından güzel bir lerdir. Temel Bey 15.12.2020 tarihinde vefat etti. hazırlamış, bu proje ve daha sonraki bir çok projenin ba-
örnektir. Ruhu şad olsun. şarıyla yürütülmesine öncülük etmişti.

106 107